از شرکت نفتي
عربستان سعود ي چه مي د انيم؟
شرکت سعود ي آرامکو که از چند ي پيش موضوع خصوصي سازي آن د ر اخبار حوزه انرژي مطرح شد ه است، بزرگترين شرکت نفتي جهان به شمار مي رود که با 260 ميليارد بشکه ذخاير هيد روکربني، بيش از 5/2 تريليون د لار ارزش گذاري شد ه است. فايننشال تايمز د ر اين خصوص مي نويسد : چنانچه ذخاير نفتي حد ود 260 ميليارد بشکه اي شرکت آرامکو را مد نظر قرار د هيم که تقريبا 10 برابر ذخاير نفتي شرکت اکسون موبيل آمريکا د ر نقاط مختلف جهان است، يا د ر صورتي که توليد روزانه 5/10 ميليون بشکه اي اين شرکت را د ر نظر بگيريم، که بيش از مجموع توليد همه شرکت هاي آمريکايي است، آرامکو بزرگترين شرکت نفتي جهان نام مي گيرد .
اغراق د ر مورد قد رت آرامکو د ر عربستان و بازار جهاني نفت ناممکن است، زيرا سابقه تاسيس اين شرکت به مشکل کمبود نفت د ر د وره جنگ جهاني اول مي رسد و سرنوشتش با د استان ظهور يکي از قد رتمند ترين د ولت هاي نفتي نيم قرن اخير، گره خورد ه است. بر اساس محاسبات سايت خبري- تحليلي ايند يپند نت که براي نخستين بار اظهارات شاهزاد ه محمد بن سلمان را منتشر کرد ، ارزش آرامکو «تريليون ها د لار» خواهد بود . اين رقم آرامکوي عربستان را هم رد يف باارزش ترين شرکت هاي جهان و حتي بالاتر از شرکت اپل با 600 ميليارد د لار ارزش قرار مي د هد . بر پايه ميزان ذخاير نفتي اين شرکت و با استفاد ه از يک روش ارزش گذاري محافظه کارانه (احتساب قيمت 10 د لار براي هر بشکه نفت) ارزش آرامکو به بيش از 5/2 تريليون د لار مي رسد ، اما اگر سهام شرکت آرامکو د ر بورس عرضه شود ، بر اساس ارزش گذاري هايي که روي شرکت هاي د ولتي مشابه اعمال شد ه، احتمالا ارزش آن تنها حد ود 100 ميليارد د لار برآورد خواهد شد . د ر مورد شرکت آرامکو، به عقيد ه جيسون بورد وف، رئيس مرکز سياست هاي جهاني انرژي د ر د انشگاه کلمبيا، برخي ها «پرسش هايي را د رباره حجم واقعي» ذخاير نفتي شرکت آرامکو مطرح کرد ه اند . عربستان هرگز ميزان ذخاير نفتي اين شرکت را به طور رسمي اعلام نکرد ه و بيشتر جزئيات مربوط به ذخاير نفتي آرامکو محرمانه است.
پيشينه شکل گيري سعود ي آرامکو
شرکت سعود ي آرامکو از 29 مه 1933 آغاز به کار کرد . د ر آن هنگام د ولت عربستان سعود ي با انعقاد قرارد اد ي انحصاري با شرکت استاند ارد اويل کاليفرنيا، امتياز اکتشاف نفت د ر عربستان سعود ي را به آن شرکت واگذار کرد . شرکت استاند ارد اويل کاليفرنيا، اين امتياز را به يک شرکت کاملاً وابسته به خود ، به نام شرکت استاند ارد اويل کاليفرنياي غربي (کاسوک) انتقال د اد . ازآنجاکه اين شرکت توفيقي د ر اکتشاف نفت به د ست نياورد ، د ر سال 1936 ميلاد ي 50 د رصد از امتياز اکتشاف نفت عربستان را به شرکت نفت تگزاس واگذار کرد .
پس از نزد يک به چهار سال کاوش بي حاصل د ر اکتشاف نفت، نخستين موفقيت د ر سال 1938 و د ر محل هفتم حفاري د ر منطقه د مام، واقع د ر چند مايلي شمال شهر ظهران به د ست آمد ؛ از اين رو اين چاه نفت «د مام شماره 7» ناميد ه مي شود . اکتشاف اين چاه و استخراج نفت از آن که افزون بر 500/1 هزار بشکه د ر روز بود ، شرکت استاند ارد اويل کاليفرنياي غربي را به اد امه مسير و رسيد ن به شکوفايي مصمم کرد . د ر سال 1944 شرکت استاند ار اويل کاليفرنيا-عربستان، نام خود را به شرکت نفتي عربستان ـ آمريکا يا «آرامکو» تغيير د اد . د ر سال 1948 شرکت استاند ارد اويل نيوجرسي 30 د رصد و شرکت «سوکوني وکيوم» معاد ل 10 د رصد از سهام اين شرکت را خريد اري کرد ند و به اين ترتيب شرکت استاند ارد اويل کاليفرنيا و شرکت نفت تگزاس به عنوان سرمايه گذار د ر يکد يگر اد غام شد ند و هريک سهمي برابر 30 د رصد را به خود اختصاص د اد ند . د ر سال 1950، ملک عبد العزيز بن آل سعود با تهد يد به ملي کرد ن تأسيسات نفت کشور، شرکت آرامکو را واد ار ساخت تا سود حاصل از فروش نفت را به صورت مساوي و پنجاه - پنجاه ميان شرکت و د ولت عربستان تقسيم کند . چند سال پيش از اين ماجرا نيز، جريان مشابهي براي شرکت هاي نفتي آمريکايي د ر ونزوئلا روي د اد ه بود . د ولت ايالات متحد ه آمريکا با به کار بستن آنچه «ترفند طلايي» خواند ه مي شد ، ميزان سود ي را که شرکت هاي وابسته به آرامکو د ر نتيجه تقسيم سود هاي نفتي با آل سعود از د ست د اد ه بود ند ، به صورت تخفيف مالياتي به آنها اعطا کرد . د ر سال 1973، د ولت عربستان سعود ي 25د رصد از سهام آرامکو را از آن خود کرد و اين رقم را تا سال 1975 به 60 د رصد افزايش د اد ، تا سال 1980 کنترل کامل شرکت آرامکو را به د ست گرفت. نوامبر 1988، شرکت نفتي عربستان - آمريکا، نام خود را به شرکت نفت عربستان سعود ي يا سعود ي آرامکو تغيير د اد . آرامکو د ر بين شرکت هاي نفتي، بالاترين سطح توليد را د ارد ، به طوري که حجم توليد نفت و گاز اين شرکت تا پايان سال 2016 ميلاد ي روزانه 5/13 ميليون بشکه، توليد روزانه نفت خام آن 10 ميليون و 625 هزار بشکه، توليد گاز طبيعي 3/8 ميليارد متر مکعب، صاد رات نفت خام 799/2 ميليون بشکه، صاد رات محصولات پالايشگاهي 296 ميليون بشکه، فروش ان جي ال و حجم توليد روزانه آن به ترتيب 5/365 ميليون و 4/1 ميليون بشکه برآورد شد ه و د ر مجموع د اراي 15 پالايشگاه است که 4 پالايشگاه جد ه، رياض، ينبع و راس تنوره د ر مالکيت کامل اين شرکت است و 11 پالايشگاه د يگر با عناوين آرامکو موبيل، آرامکو شل، پترو رابغ، لوبريف، ساتورپ، يانبو، فوجيان، ساينوپک سنمي، موتيوا، شووا شل، و اس -اويل با مشارکت جمهوري خلق چين، کره جنوبي و آمريکا است. د فتر مرکزي شرکت آرامکو، د ر شهر ظهران، عربستان سعود ي قرار د ارد و تعد اد کارمند ان و کارگران اين شرکت تا پايان سال 2016 ميلاد ي 65282 نفر بود ه است.
خصوصي سازي آرامکو و گشايش د رهاي اقتصاد عربستان
فروش سهام آرامکو نخستين بار سال گذشته از سوي محمد بن سلمان، شاهزاد ه قد رت طلب سعود ي ها و جانشين وليعهد اين کشور د ر مصاحبه با مجله اکونوميست به تاريخ 7 ژانويه 2016 اعلام شد و صنعت نفت را با شوک روبه رو کرد . محمد بن سلمان که ارزش آرامکو را 2 هزار ميليارد د لار برآورد کرد ، گفت د ر مرحله اول 5 د رصد از سهام اين شرکت که حد ود 100 ميليارد د لار ارزش د ارد ، د ر سال 2018 د ر بزرگترين بورس هاي جهان عرضه خواهد شد و به تد ريج ظرف 10 سال آيند ه نزد يک به 49 د رصد از سهام اين شرکت واگذار مي شود . محمد بن سلمان طرح هاي بلند پروازانه اي براي اقتصاد اين کشور د ارد . وي مي خواهد با اين اقد ام د ر مرحله اول د رهاي اقتصاد بسته و د ولتي اين کشور را به روي سرمايه گذاران خارجي باز کند و به گفته کارشناسان آرامکو تنها يکي از شرکت ها ي د ولتي است که عربستان قصد خصوصي سازي آن را د ارد . از سوي د يگر، عربستان قصد د ارد د رآمد حاصل از فروش آرامکو را د ر يک صند وق ارزي ذخيره کند ، سپس با استفاد ه از آن د ر هرکجاي جهان که امکان د ارد ، به سرمايه گذاري بپرد ازد . عربستان اعلام کرد ه است که ذخاير بزرگ نفتي اين کشور نيز جزء د ارايي هاي آرامکو محسوب مي شود ؛ بنابراين د ر ارزش گذاري اين شرکت ارزش اين ذخاير نفتي لحاظ خواهد شد . اين موضوع، جد ال هاي بسياري د رخصوص ارزش واقعي آرامکو به وجود آورد ، زيرا عربستان حجم ذخاير نفتي آرامکو را د ر 8 د لار که هزينه توليد هر بشکه نفت، ضرب کرد ه است و اين مقد ار را د ر ارزش گذاري آرامکو لحاظ مي کند ، اما بسياري از کارشناسان اين شيوه قيمت گذاري را د رست نمي د انند و بر اين باورند که عربستان با اين شيوه، ارزش آرامکو را بيشتر برآورد مي کند . با اين حال خبرگزاري بلومبرگ بر اين باور است که ارزش واقعي آرامکو هرچقد ر باشد ، به يقين موج بزرگي از نوسان ها را د ر بازارهاي بزرگ جهان از توکيو تا تورنتو ايجاد خواهد کرد . مد يرعامل آرامکو اظهار کرد ه است، عرضه سهام د ر پاد شاهي سعود ي د ر د ست بررسي است و وقت کافي نبود ه که بهترين راه ارائه شود . پاد شاهي سعود ي احتمال عرضه بخشي از سهام به بورس هاي خارجي را د ر د ست بررسي د ارد . د ر اين مرحله، طرح مشخصي براي عرضه سهام وجود ند ارد . بررسي ها د رحال پيشرفت است. ملاحظات جد ي وجود د ارد و اين کار زمان مي برد .
د ليل عربستان براي فروش آرامکو
د يد گاه هاي متفاوتي د رباره د لايل عربستان براي فروش بخشي از سهام آرامکو مطرح شد ه است که بر پايه گزارش هاي مرکز پژوهش هاي مجلس از جمله آنها مي توان به خصوصي سازي و ايجاد تحول د ر اقتصاد عربستان به خصوص د ر بخش نفت و گاز اين کشور، رقابت با ايران د ر جذب سرمايه گذاري خارجي، شياد ي د ر بازار بورس و د ر نهايت جهاني بود ن منابع انرژي اشاره کرد . د ر صورت به فروش گذاشتن عمومي آرامکو، عربستان با چالش جد ي افشاي حقايق د رباره صحت وجود 262 ميليارد بشکه ذخاير نفتي اين کشور و همچنين ميزان سرمايه گذاري هاي انجام شد ه و ميزان سود آوري شرکت روبه رو خواهد شد ، اگرچه د ر يک واگذاري منطقه اي د ر رياض، مقام هاي سعود ي مي توانند الزامات افشاسازي را تاحد ي که آرامکو ملزم به گزارش باشد ، محد ود کنند ، اما يک عرضه عمومي اوليه بين المللي که به اعتقاد رئيس آرامکو براي واگذاري کل شرکت الزامي است، به گزارش هاي شفاف و با استاند ارد هاي بالا نياز د ارد . به جز اصلاحات اقتصاد ي د اخلي، عامل د يگري که مي تواند د ر اجرايي شد ن طرح خصوصي سازي آرامکو نقش مهمي د اشته باشد ، فرش قرمزي است که ايران براي شرکت هاي نفتي جهان پهن کرد ه است. اما شياد ي د ر بازارهاي بورس نيز مي تواند يکي از د لايل پشت پرد ه اعلام خبر فروش سهام آرامکو باشد . شياد ي بازار بورس د ر د هه هاي پسين قرن نوزد هم و د ر تمامي د وران قرن بيستم ميلاد ي تا به امروز کاملا مرسوم بود ه است. برخي کود تاها و شورش هاي غيرقابل توضيح به ويژه د ر آمريکاي جنوبي و آفريقا را از اين طريق مي توان توضيح د اد . فلان شرکت د اراي امتياز استخراج معد ن طلا د ر فلان کشور، هد ف رقباي توطئه گر قرار مي گيرد . د ر کشور ياد شد ه، کود تا و هرج ومرج رخ مي د هد . شرکت ورشکست مي شود و سهام آن د ر بورس به فروش مي رسد . طراحان ماجرا سهام را مي خرند ، سپس امنيت و ثبات را به حوزه فعاليت شرکت بازمي گرد انند . سهام افزايش چشمگير مي يابد و سود هاي باد آورد ه عظيم نصيب طراحان اين بازي مي شود . برخي شرکت هاي نامد ار جهاني د ر عرصه هاي انرژي، معد ن و بانکد اري به اين شيوه از شياد ي (مانيپلاسيون) د ر جهان شهرت د ارند . د ر نهايت مسئله بين المللي کرد ن ذخاير انرژي از قبل هم مطرح بود ه و برخي کارشناسان غربي حوزه انرژي، پيشتر اين اد عا را مطرح کرد ه اند که اصولا د ليلي وجود ند ارد با ارزش ترين منابع انرژي جهان، به طور مثال گاز که به طور عمد ه د ر خليج فارس و حوزه پارس جنوبي ايران متمرکز شد ه است، به د ليل واقع شد ن د ر يک قلمرو جغرافيايي مشخص، متعلق به يک کشور خاص باشد . اين فرضيه همواره د ر قالب تئوري مطرح بود ه، اما تاکنون هيچ نوع تصوري براي اجرايي شد ن اين مسئله وجود ند اشته است. با وجود نقش بورس به جذب سرمايه هاي کوچک، د ر واقع هميشه کنترل شرکت هاي بزرگ د ر اختيار نهاد هاي بزرگ مالي بود ه است خصوصي سازي آرامکو را مي توان به منزله تلاش عربستان به د نبال غيرمنطقه اي کرد ن بزرگترين شرکت نفتي د نيا د انست.
روابط عمومي شرکت ملي نفت ايران ، شهرزاد سرفلاح