به اهتمام کارکنان شرکت پایه های نفتی ایران رقم خورد
خارگ جزیره سبز ایران
مشعل جزيره خارگ، مهم ترين گلوگاه حياتي ايران در خليج فارس را همگان با صادرات نفت مي شناسند؛ اما در اين نقطه، رتبه هاي مهم ديگري در حال رقم خوردن است. از جمله آنکه عنوان «جزيره سبز» به واسطه اقدام هاي زيست محيطي و از همه مهمتر ايجاد مرکز پسماند از سوي سازمان محيط زيست به شرکت پايانه هاي نفتي اعطا شده است. شرکت پايانه هاي نفتي ايران، اين مرکز را براي بهينه سازي مديريت زباله و به منظور بازيافت پسماندهاي آلي و تبديل آنها به کمپوست در دستور کار خود قرار داده و استانداردهاي لازم را نيز از سوي سازمان استاندارد براي توليد کود دريافت کرده است.
با ورود به اين مرکز، از چگونگي فعاليت بازيافت زباله، تفکيک و تبديل آن به کود کمپوست بازديد مي کنيم. کامران مرادي، رئيس اين مرکز مي گويد: با اين اقدام، تحولي در سيستم جمع آوري و حمل زباله ايجاد شده است.
محمد نوروزي فرد، مدير خدمات و پشتيباني شرکت پايانه هاي نفتي ايران که از سال 1395 با حفظ سمت، مديريت عمليات عمومي اين شرکت در خارگ را هم عهده دار است، در گفت وگو با «مشعل» مي گويد: تا پيش از ايجاد اين مرکز، زباله ها در نزديکي دريا با گازوييل سوزانده مي شد و آلودگي زيست محيطي فراواني به همراه داشت که از همان زمان، بناي ايجاد اين مرکز آغاز شد.
او ادامه مي دهد: «هم اکنون با راه اندازي مرکز پسماند، روزانه بالغ بر 40 تن زباله بخش هاي صنعتي، واحدهاي نفتي، مسکوني، کارکنان و شهري جمع آوري و در اين مرکز بازيافت مي شود. مقداري از اين مواد که دفني است و مصرف ندارد، براساس قرارداد با پيمانکار به مراکز خاص رفته و دفن مي شوند.»
عضو هيات مديره شرکت پايانه هاي نفتي، بازيافت را از جمله مسؤوليت هاي حساس و مهم شرکت ها خوانده و اعلام مي کند: «جزيره خارگ، تنها نقطه در استان بوشهر و حتي جنوب کشور است که مرکز بازيافت دارد و در فرايند برنامه ريزي شده و با خريد دستگاه هاي مختلف و جذب نيروي موردنياز، در آن زباله ها بازيافت و کمپوست توليد مي شود که در اين مسير، موفق به دريافت گواهينامه «جزيره سبز» از سوي سازمان محيط زيست شده ايم.»
نوروزي فرد يادآور مي شود: «به ثمر رسيدن هر اقدام مهمي، مستلزم فرهنگ سازي است. در اين زمينه و با توجه به اهميت موضوع به منازل مراجعه کرده و براي تفکيک زباله به آنها مشاوره داده و فرهنگ سازي کرده ايم. افزون بر آن، با برگزاري کلاس هاي آموزشي، توجيهي و همچنين ارائه وسايل رايگان، در اقدامي تشويقي در ازاي انجام تفکيک به خانوارها، کتاب رايگان اهدا کرديم. راهي طولاني طي شده تا جزيره خارگ به عنوان «جزيره سبز» شناخته شود.»
کامران مرادي، رئيس مرکز بازيافت جزيره خارگ هم مي گويد: «دومين مرکز در ايران هستيم که توانستيم استاندارد کود کمپوست را هم به دست بياوريم.»
او درباره فعاليت اين مرکز توضيح مي دهد: «تا پيش از ايجاد مرکز بازيافت جزيره خارگ، وضعيت اسفباري در اينجا حاکم بود؛ زباله ها در همين نقطه با گازوييل سوزانده مي شد؛ اما پس از آن روند صنعتي شدن را پشت سرگذاشت. اين روش بيومکانيکال ابتدا از کشورهاي آلمان و کوبا و بعد از آن به شکل پايلوت در سازمان بازيافت تهران اجرا شد و سال 81 اين طرح را در جزيره خارگ بومي سازي کرديم.»
رئيس مرکز بازيافت جزيره خارگ در بازديدمان از اين مرکز، بخش هاي مختلف فعاليت در آن را توضيح داده و اشاره مي کند: «در گام نخست، ساماندهي زباله ها در دستور کار قرار گرفت. حدود 43 خودرو زباله هاي جزيره را جمع آوري، تخليه و سطح مکانيزه زباله را به شکل «تر» و «خشک» در رنگ هاي آبي و مشکي جمع آوري مي کنند. يکپارچه سازي و جمع آوري زباله، باعث کاهش هزينه هاي تحميلي قبلي شده است.
در مرحله بعد، زباله ها پس از جمع آوري از سطح جزيره به سايت بازيافت مي آيد و ابتدا باسکول و پلاژ مي شوند و در قسمت تعبيه شده سايت تخليه و از طريق دستگاه مکانيزه در دو بخش زباله هاي زيرهشت سانتي متر و بالاي 80 ميلي متر تقسيم مي شوند.»
زباله هاي زير هشت سانتي متر بيشتر شامل مواد آلي و براي توليد کود پوسال مورد استفاده قرار مي گيرد و زباله هاي بالاي 80 ميلي متر شامل زباله هاي خشک و قابل بازيافت، پس از دفع آهن ربا و فلزات، باقي آن شامل نايلون، پلاستيک خشک، کارتن، شيشه و منسوجات از سوي نيروي انساني تفکيک و جداسازي مي شود و به وسيله دستگاه پرس بسته بندي، کم حجم سازي و از جزيره خارج شده و به کارخانه اي مي روند که دوباره در چرخه توليد قرار گيرند.
قسمت عمده شامل پسماندها و مواد آلي است که خطرات زيست محيطي دارد، اگر به شکل غيرهوازي دفع شوند، توليد شيرآبه و گاز متانول مي کنند که براي محيط زيست خطرناک است.
مرادي با يادآوري اين موضوع مي گويد: «ما زباله هاي مواد آلي و سلولزي را به روش بيومکانيکال کمپوست مي کنيم.»
در محوطه توليد کود کمپوست که يک بستر بتني است، حدود 180 سانتي متر زباله خرده آلي وجود دارد که با استفاده از لوله هاي مشبک به وسيله فن هاي دمنده اکسيژن رساني مي شود. روي آن لايه پوششي 20 سانتي کمپوست درجه دو براي جلوگيري از انتشار بو به فضاي بيرون قرار دارد. زباله اي که هوادهي مي شود، پس از حدود چهار تا 6 ماه به مرور زمان به کود کمپوست تبديل مي شود و پس از حمل به دستگاه تبديل کود و سرند شدن، محصول نهايي کود توليد مي شود. کود توليدي به آزمايشگاه معتبر از نظر سازمان محيط زيست، جهاد کشاورزي و سازمان استاندارد مي رود که از اين نظر استاندارد کود کمپوست دريافت شده است.
در اين محوطه، حوضچه شيرآبه ايجاد شده تا در صورت خروج شيرآبه داخل اين حوضچه بيايد و مجدد از طريق پمپ داخل تخليه و به مرور زمان به بخار آب تبديل مي شود.
وقتي از عضو اصلي هيات مديره شرکت پايانه هاي نفتي ايران مي پرسم که اگر اين مرکز بازيافت نبود، چه سرنوشتي در انتظار جزيره خارگ بود؟ مي گويد: «بدون اين مرکز، قطعا خارگ ديگر جاي سکونت نبود. هدف ما اين است که محيط کار و زندگي، محيطي امن باشد؛ اگر زباله ها و پسماندها جمع آوري و تفکيک نشود، با معضل بزرگي روبه رو خواهيم بود.
حرکت به سمت جزيره خارگ گام هاي مختلفي را پشت سرگذاشت؛ از جمله آنکه ابتدا مواد دفني و امحايي را کاهش داديم و پس از آن، پروژه بازيافت راه اندازي و سپس صنعتي شد که با خريداري دستگاه هاي تخصصي در اين حوزه همراه بود.
اگر جزيره خارگ بازيافت نداشت
حالا يک لحظه تصور کنيد که اگر در جزيره خارگ مرکز بازيافت زباله اي وجود نداشت، چه اتفاقي مي افتاد؛ حتي تصور آن هم سخت است. زباله هايي که در حوالي خليج فارس با گازوييل به آتش کشيده مي شد، آلوده شدن زمين، هوا و همچنين دريا را به همراه داشت. افزون بر آلودگي زيست محيطي، شيرآبه حاصل از مواد آلي، آبهاي زيرزمين و خاک را آلوده مي کرد، با سوزاندن مواد پلاستيکي دي اکسين توليد مي شود که منجر به سرطان مي شد. زباله ها، جانوران مختلف مثل موش را به سمت خود مي کشاند و مشکلات زيست محيطي براي بهداشت عمومي به وجود مي آورد. اين اقدام مهم حاصل تلاش کارکناني است که با توجه به اهميت اين کار و همچنين سختي که در مسير آن متحمل مي شوند، بايد آنان را حافظان محيط زيست لقب داد که در زمان بازديدمان از اين مرکز، تنها با بخشي از دشواري کارشان آشنا مي شويم.
کارکنان بازيافت؛ حافظان محيط زيست
در ابتداي ورود به مرکز پسماند جزيره خارگ که در نقطه اي در حوالي خليج فارس قرار دارد، به سختي فعاليت کارکنان آن پي مي بريم. بوي نامطبوع زباله هاي مختلف، محوطه را پر کرده که تا زمان دريافت ماسک، تحمل آن محيط را سخت مي کند. کارکنان حاضر در مرکز هر کدام در بخشي از اين محوطه بزرگ، مشغول فعاليت هستند. وجه مشترک آنان ماسک و دستکش است.
در بازديد از اين مرکز، شاهد فعاليت مستمر نيروي کار حاضر در اينجا هستيم که ميانگين سني 35 سال به بالا دارند و بيشتر آنها اهل استان بوشهر هستند. تعداد کارکنان در اين مرکز، حدود 50 نفر است که به شکل اقماري مشغول فعاليت هستند، 25 نفر در حال کار و 25 نفر هم مشغول استراحت.
در مجموع کل فرايند از جمع آوري زباله تا فعاليتي که در اين مرکز انجام مي شود، به گفته نوروزي فرد، اشتغالزايي بالغ بر 200 نفري را به همراه داشته است.
در همان پنج دقيقه حضور در اين مرکز، بدون هيچ توضيحي مي شود سختي کار آنها را درک کرد. سرپرست مرکز مي گويد: «ابتدا از نظر رواني کار در اينجا براي پرسنل سخت بود؛ اما حالا همه کار مي کنند و باعث افتخار است که توانستند اين معضل بزرگ جزيره را رفع کرده در آن دخيل باشند.
ابوالفتح کرمي، سرپرست جوان سايت بازيافت جزيره خارگ، ليسانس اچ اس اي دارد و با توضيح درباره شرايط کار در اين مرکز اشاره مي کند: کارکنان اين مرکز با توجه به سختي کار، 70 درصد معادل 700 تا 800 هزار تومان بيشتر حقوق دريافت مي کنند. او مي گويد: دماي بالا ،کار در اينجا را بسيار سخت مي کند و اصلا قابل توصيف نيست. در فصل تابستان عمدتا، حال کارکنان به خاطر بوي نامطبوع زباله بد مي شود.از اهميت کار مرکز بازيافت که از او مي پرسم، اشاره مي کند: «وجود اين مرکز در سطح استان، بويژه جزيره خارگ فوق العاده است،اما سختي کار هم زياد است. بسياري از کساني که براي کار به اينجا آمدند، بيشتر از چند روز دوام نياورده و ترک کار کردند.
فاجعه مصرف پلاستيک
کرمي با بيان اينکه حجم زيادي از زباله ها نايلون و پلاستيک است که روزانه به حدود يک و نيم تن مي رسد، يادآور مي شود:« اين حجم از مصرف نايلون و پلاستيک به يک فاجعه تبديل شده است. يک نايلون را که باز مي کنيم، پنج تا شش نايلون داخل هم است و بعد مي بينيم که داخل آن تنها يک پوست پرتقال است. »
يکي از کارکنان سايت بازيافت که سابقه فعاليت 13 ساله در اين مرکز دارد، مي گويد: «کار ما بازيافت زباله مشتمل بر مواد شيميايي، غذايي و معدني است. از نظر بهداشتي مشخص است که ديگر با زباله سروکار داريم. با جان مان بازي مي کنيم. شرايط کار ما در هواي تابستان خيلي سخت و طاقت فرسا مي شود. ما اينجا معاينات دوره اي و همچنين واکسيناسيون هپاتيت داريم.» يکي از شاغلان مرکز پسماند، اهل روستاي برازجان است و در بخش پرس مشغول فعاليت است. او مي گويد: «پس از انجام بازيافت، کار پرس را انجام مي دهيم.» درباره سختي کار که از او مي پرسم، اشاره مي کند: «کار ما از مشاغل سخت به حساب مي آيد. مرتب ايستاده و در حال فعاليت هستيم و بخش سخت فعاليت ما، تحمل بوي نامطبوع و آزاردهنده زباله هاست.» او توضيح مي دهد: «اگر اين فرهنگ سازي انجام شود که مردم زباله هاي خود را از همان مبدا در منازل خود تفکيک کنند، کار ما در اين مرکز راحت تر مي شود.»سرپرست مرکز بازيافت نيز مي گويد: «فرهنگ سازي را هر فردي بايد از خود شروع کند تا الگوي ديگران شود.»بهمن ياري، يکي ديگر از شاغلان مرکز بازيافت است که به شکل اقماري در جزيره خارگ مشغول فعاليت است. او مي گويد: «همين اسم زباله و بازيافت آن، گوياي همه سختي کار است. دستگاه هاي خريداري شده کار ما را راحت کرده است؛ اما گرماي هوا همچنان آزاردهنده است. او مي گويد: «گاز حاصل از مواد ،بسيار خطرناک است؛ ولي با همه اين سختي ها وظيفه داريم به محيط زيست کمک کنيم. »
سرانه فضاي سبز
افزون بر ايجاد مرکز پسماند جزيره خارگ، اقدام هاي زيست محيطي فراواني نيز به ثمر نشسته است. نوروزي فرد مي گويد: «علاوه بر ايجاد مرکز بازيافت در ساير موارد نيز توجه به محيط زيست در اولويت ما قرار داشته است. به گونه اي که اکنون جزيره خارگ از بالغ بر 103 هکتار فضاي سبز برخوردار است.»او با بيان اينکه سرانه فضاي سبز در دنيا حدود 20 مترمکعب و در استان هاي ايران حدود 9 تا 14 مترمکعب است، اين رقم را در جزيره خارگ، بالغ بر 43 متر مکعب، يعني دو برابر ميانگين سرانه فضاي سبز جهان اعلام مي کند. به گفته نوروزي فرد، 78 درصد از مساحت فضاي سبز، تحت آبياري قطره اي است و در کنار اين اقدام ها 100درصد نشاي گل هاي فصلي در خزانه هاي جزيره توليد، نگهداري و کاشته مي شود که صرفه جويي 50 تا 70 ميليون توماني به همراه داشته است.
برندسازي نخيلات جزيره
به گفته او از ديگر اقدام هاي انجام شده همسو با توجه به محيط زيست، کاشت 5 هزار و 277 نفر نخل خرما بوده که در فصل برداشت، هر يک از ساکنان جزيره اعم از بومي يا شرکتي به ميزان نياز خود استفاده مي کند. نکته مهم در اين زمينه، برندسازي نخيلات جزيره خارگ است که به نام شرکت پايانه هاي نفتي ثبت شده است.
مسيري که جزيره خارگ را با عنوان جزيره سبز همراه کرده و روندي که تداوم خواهد يافت.