دورنمایی از روند تکامل طرح توسعه و تثبیت ظرفیت در پالایشگاه آبادان
... همچنان پویا
مشعل: بتازگی بزرگ ترین واحد هیدروکراکر خاورمیانه و غرب آسیا به بهره برداری رسید. برآیند این واحد فرایندی که در دل پالایشگاه آبادان به ثمر نشست، آخرین زنجیره از طرح های بازسازی و نوسازی را در قالب طرح توسعه و تثبیت ظرفیت، در قدیمی ترین واحد پالایشی کشور تکمیل کرد و از این پس، محصولات مرغوب و با استاندارد یورو ۵، منطبق با استانداردهای جهانی محیط زیست در جنوب غرب کشور تولید خواهد شد. صحبت از روند تکامل طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان است؛ یکی از بی شمار طرح های راهبردی که در سایه رویکرد حمایتی شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران به موفقیت های چشمگیری دست یافت و نشان داد که با تمامی ناملایمات و محدودیت های اعمال شده ازسوی کشورهای غربی، همچنان، زنده و پویا می توان مسیر توسعه و تعالی را طی کرد.
مدیران شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران بر تعمیق اولویت های ساختاری و تکمیل پروژه های نیمه تمام سال های گذشته، برنامه ریزی هدفمندی را تبیین و تعریف کردند تا با بهره مندی از تجارب و ظرفیت متخصصان داخلی، گام های موثری در مسیر اجرای پروژه های زیربنایی پالایشی کشور برداشته شود. فارغ از همه کارشکنی های ظالمانه علیه ایران و به دنبال آن سختی ها و مرارت های کار در صنعت تحریمی نفت؛ اما به پشتوانه تجارب متخصصان داخلی می توان ادعا کرد که در کسب دانش فنی به جایی رسیده ایم که امروز صنعت نفت، به صنعت متکی به خود و کاملا داخلی تبدیل شده و به طور کامل از سوی شرکت های داخلی مدیریت می شود.
توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان که بهینه، سودآور کردن و تولید کیفی محصولات نفتی از مزیت های این طرح ملی به شمار می آید نیز در زمره همین طرح های راهبردی است که با چند سال وقفه، اجرای آن در سه سال گذشته کلید خورد و دستاوردهای پرشماری را رقم زد. بخش نخست از طرح یادشده که در فاز 2 پالایشگاه آبادان پیاده سازی می شود، در بازه زمانی حدود یک سال به بهره برداری رسید و تفاهمنامه بخش دوم از موضوع قرارداد طرح توسعه و تثبیت، اوایل تیر امسال امضا شد. این طرح فراز و فرودهایی را به خود دیده که زوایای فنی و اجرایی آن مورد اشاره قرار می گیرد.
اعتبار 1.1 میلیارد یورویی
طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان اواخر دولت نهم و دهم تعریف و تبیین شد. مذاکرات اولیه در سال 2008 و قبل از شرایط تحریم با مشارکت کنسرسیومی متشکل از شرکت طراحی و ساختمان نفت و یک شرکت خارجی به امضا رسید. بنا به اتفاقاتی که بعدها حادث شد، فاینانس و تامین منابع مالی پروژه تا سال 2013 به طول انجامید. 2.6 میلیارد یورو، اعتباری بود که برای اجرایی و عملیاتی شدن این طرح در نظر گرفته شد که با تامین 1.1 میلیارد یورو آن، بخش نخست کار در ابتدای اردیبهشت سال 92 به پیمانکار ابلاغ شد. تغییر و تحول در مناسبات سیاسی دو کشور عملا اجرایی شدن این طرح را تا سال 96 با چالشی جدی همراه کرد. به این ترتیب، شهریور سال 96 بود که بازگشایی اعتبارات اسنادی، آغاز کار این پروژه عظیم و ملی را به جریان انداخت و چهار سال زمان برای به سرانجام رسیدن کارها در نظر گرفته شد. این شرایط، طرح همچنان با عقب ماندگی هایی مواجه بود که در سه سال گذشته و به موازات سیاست شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران مبنی بر به ثمر نشستن طرح های معوقه، طرح توسعه و تثبیت ظرفیت در اولویت کارها قرار گرفت و براساس برنامه ریزی های انجام شده در بازه زمانی کوتاهی تاخیرها جبران شد. دستیابی به پیشرفت روزانه یک دهم درصد طرحی که در گذشته عملکرد چندان قابل دفاعی نداشته است، در نوع خود ارزشمند و به طور قطع، یکی از مهم ترین نقاط قوت این پروژه محسوب می شود.
دورهمی برترین ها
طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان به دورهمی برترین ها شهره است. در واقع، برترین های صنعت پالایشی در کشور و خاورمیانه یکجا در این طرح ملی تجمیع شده است. بزرگ ترین واحد تقطیر در جو و تقطیر در خلأ خاورمیانه که به ترتیب با ظرفیتی معادل 210 و 100 هزار بشکه در روز، بزرگ ترین واحد هیدروکراکر خاورمیانه با ظرفیت بیش از 42 هزار بشکه در روز، بزرگ ترین کوره هیدروژن یکپارچه خاورمیانه به وزن یکهزار و 500 تن، بلندترین مشعل های پالایشگاهی کشور به ارتفاع 125 و 127 متر، بزرگ ترین واحد تصفیه هیدروژنی به ظرفیت 65 هزار بشکه در روز، ثبت رکورد 34 میلیون نفر- ساعت کار بدون حادثه در این مگا پروژه پالایشی کشور، پیشرفت 33 درصدی در بخش اجرایی و در نهایت اشتغال آفرینی مستقیم برای هفت هزار و 300 نفر به میزان 60 میلیون نفر- ساعت در سایت و 15 هزار نفر اشتغال غیرمستقیم برای سازندگان تجهیزات صنعت نفت در داخل کشور، از نمونه این ویژگی هاست.
احداث واحدهای فرایندی و یوتیلیتی در این بخش از پالایشگاه آبادان در واقع یک گام رو به جلو در مسیر جلوگیری از خام فروشی و اتلاف منابع و ایجاد ارزش افزوده به شمار می آید. آنچه در این میان حائز اهمیت است، نصب و راه اندازی بزرگترین واحد تقطیر کشور در پالایشگاه آبادان است که توانایی تقطیر روزانه 210 هزار بشکه نفت خام را دارد. برج تقطیر در خلأ، بدون نیاز به واحد تفكیك برش های روغن، قادر است روزانه بیش از 13هزار بشكه ماده اولیه روغن موتور و بیش از 14هزار بشكه خوراك واحد FCC تولید كند كه 10هزار بشكه از آن معادل یك میلیون و 590هزار لیتر است که به بنزین تبدیل خواهد شد.
گرمازدگی در دمای 50 درجه
بی شک در تبیین پیشرفت پروژه ها، باید از محدودیت ها هم گفت؛ چرا که این قبیل از مسائل نیز بخشی از واقعیت های جدایی ناپذیر اجرای پروژه هاست. بارها شنیده ایم که راه اندازی طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان قرار بود تا پایان سال 1400 محقق شود؛ هدفی که با برنامه ریزی های انجام شده و در بازه زمانی مورد اشاره انجام نشد و تعویق چند ماهه را به دنبال داشت.
یکی از مهم ترین محدودیت های اجرای این طرح، موقعیت مکانی پالایشگاه آبادان است. فرهاد احمدی، مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران در این زمینه توضیح می دهد: ما برای به ثمر نشستن این طرح افزون بر شرایط تحریم و کمبود منابع مالی مورد نیاز با تنگناها و محدودیت های زیادی دست وپنجه نرم کردیم. پالایشگاه آبادان در درون شهر مستقر است و به همین دلیل هرگونه فعالیت اجرایی، نیازمند دریافت مجوز ازسوی سازمان های مختلف است و ناخودآگاه این موضوع روند اجرای کارها را با تاخیر روبه رو می ساخت. دمای هوای 50 درجه در تابستان، عامل مهم دیگری بود که احمدی به آن اشاره و بیان می کند: شدیدترین گرمای 70 سال گذشته دقیقا در زمان اجرای این طرح رقم خورد. گرمایی که نزدیک به 50 تا 60 نفر از کارکنان را روزانه دچار گرمازدگی کرده و ادامه فعالیت با چالشی جدی مواجه بود.
واگذاری حداکثری کار به فعالان داخلی
با تمامی اوصاف، آنچه که اجرای این طرح ملی و راهبردی را ارزشمند جلوه می دهد، در حضور پررنگ سازندگان توانمند داخلی و رویکرد حمایتی وزارت نفت در اتکا به توان ساخت داخل خلاصه می شود. مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران در این زمینه به نکته مهمی اشاره و عنوان می کند: تحریم را نعمت می دانیم؛ چون به خودکفایی، خودباوری و استقلال می انجامد. امروز اگر به پروژه طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان نگاه کنید، می بینید که بخش عمده این طرح با همت و توان مهندسان و متخصصان داخلی به پایان راه رسیده و این خود نقطه قوتی محسوب می شود. رویکرد حمایتی وزارت نفت در واگذاری حداکثری کار به فعالان داخلی، قطع و به یقین سیاست درستی است که سبب شده سیر حضور این دست از تلاشگران در عرصه صنعت نفت و گاز کشور تکمیل شود و سازندگان داخلی نیز نسبت به این اعتمادسازی خوش درخشیدند، ضمن اینکه در این سال های متمادی دستاوردهای چشمگیری را از خود به نمایش گذاشتند.
بهره برداری از بزرگ ترین واحد هیدروکراکر غرب آسیا
اوایل تیر امسال، بزرگ ترین واحد هیدروکراکر غرب آسیا به عنوان آخرین حلقه بخش نخست طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه نفت آبادان (فاز ۲) به ظرفیت روزانه ۴۲ هزار بشکه، به منظور تولید فراورده های زیست محیطی سبک و دارای ارزش افزوده بیشتر، به بهره برداری رسید. با راه اندازی این واحد (شکست کاتالیستی غرب آسیا) در پالایشگاه آبادان، محصولات مرغوب و با استاندارد یورو ۵، منطبق با استانداردهای جهانی محیط زیست در جنوب غرب کشور تولید خواهد شد. همچنین با عملیاتی شدن آن، کیفیت گازوییل تولیدی در این پالایشگاه مطابق استاندارد یورو ۵ خواهد شد.
ظرفیت این واحد، روزانه ۴۲ هزار بشکه است که با راه اندازی آن ۴۲ هزار بشکه از نفت کوره تولیدی پالایشگاه آبادان کاهش می یابد و به محصولات با ارزشی نظیر گازمایع، نفتای سنگین و سبک شیرین، سوخت هواپیما و نفت گاز یورو ۵ تبدیل می شود و افزون بر ایجاد ارزش افزوده، به سبد محصولات این پالایشگاه، تنوع می بخشد. این طرح بسیار عظیم در دل پالایشگاه زنده آبادان و در قلب شهر آبادان اجرا شده که به طور طبیعی با حساسیت های زیست محیطی ویژه ای همراه است. به همین دلیل بزرگ ترین واحدهای بازیافت و جامدسازی گوگرد به ظرفیت روزانه ۶۳۰ تن، بلندترین مشعل های پالایشگاهی به ارتفاع ۱۲۵ و ۱۲۷ متر و کامل ترین تجهیزات ایمنی در آن استفاده شده است.
امضای تفاهمنامه بخش دوم
شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران و پالایشگاه نفت آبادان همچنین در کنار افتتاح بزرگ ترین واحد هیدروکراکر غرب آسیا، تفاهمنامه اجرای گام دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه نفت آبادان (فاز ۲) را به امضا رساند. براساس این تفاهمنامه، پالایشگاه آبادان یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون یورو برای تکمیل طرح توسعه و تثبیت ظرفیت این پالایشگاه سرمایه گذاری خواهد کرد. با اجرای بخش دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان شامل مخازن، واحدهای آب و بخار و بزرگ ترین واحدهای فرایندی مانند تصفیه نفتا به ظرفیت روزانه ۶۵ هزار بشکه، نفت سفید به ظرفیت روزانه ۴۵ هزار بشکه، واحد تصفیه نفت گاز به ظرفیت روزانه ۹۰ هزار بشکه، سی سی آر به ظرفیت ۴۶ هزار تن و ایزومریزاسیون به ظرفیت روزانه ۲۰ هزار بشکه به بهره برداری می رسد.
از مهم ترین اهداف این پروژه کیفی سازی و ارتقای کیفیت محصولات تولیدی پالایشگاه نفت آبادان، تولید روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین یورو ۵، بیش از ۱۵ میلیون لیتر گازوییل یورو ۵ و روزانه ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار لیتر نفت سفید خواهد بود.