نگاهی به اقدام های وزارت نفت در حوزه ساخت داخل
تلاش برای ایجاد بازار
مشعل| روند ساخت داخل و حمایت از سازندگان داخلی در صنعت نفت از دهه ۸۰ شروع شد؛ اما حرکتی کند داشت و نتوانست آن طور که باید، موضوع داخلی سازی قطعات مورد نیاز صنعت نفت را به یک ضرورت تبدیل کند. در دو سال و اندی اخیر و با شروع به کار دولت سیزدهم، جهشی چشمگیر در حوزه ساخت داخل را شاهد بوده ایم، به نحوی که بخش قابل توجهی از نیازهای صنعت نفت، حتی در شرایط تحریمی در داخل کشور و از سوی متخصصان داخلی تامین می شود.
وزارت نفت با آغاز فعالیت دولت سیزدهم، تلاش های همه جانبه ای را در حوزه ساخت داخل داشته و سعی کرده است علاوه بر رفع موانع اجرایی، حقوقی و قراردادی، مسیرهای مشخصی را برای سرمایه گذاری و تامین مالی و قراردادهای مشترک با مجموعه های نوپای فناور و دانش بنیان برای ساخت داخل داشته باشد. در حال حاضر بخش قابل توجهی از مشکلات قانونی همکاری شرکت های فناور و دانش بنیان برای ساخت داخل و ساخت بار اول حل شده و ابلاغ دستورالعمل ساخت بار اول، راه را بدون هیچ محدودیتی برای همه سازندگان باز کرده است؛ اگرچه مسیر همراهی و تعامل با مجموعه های فناور و دانش بنیان برای هر دو سوی این معامله سخت و طاقت فرسا بوده؛ اما همزمان، منافع قابل توجهی را هم به همراه داشته است.
مراحل نهایی در ۱۴ مگاپروژه ساخت داخل
در عین حال وزارت نفت با توجه به منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) و تاکیداتی که در نامگذاری سال های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ داشتند، علاوه بر برنامه ریزی های زیرساختی تلاش کرد روند اعتماد به مجموعه های نوپا برای ساخت داخل را با عقد قراردادهای بلندمدت و معتبر در داخل صنعت نفت و بیرون از آن بیشتر و مستحکم تر کند. قرار گرفتن 14 مگاپروژه ساخت داخل در فهرست صنعت نفت، شروعی مهم برای موضوع ساخت بار اول بود. این برنامه ریزی به ارزش یک میلیارد دلار و با رویکرد فرهنگ سازی ساخت داخل و اهمیت به کارگیری تجهیزات داخلی شده در دستور کار قرار گرفته است، ضمن اینکه همزمان، بسیاری دیگر از پروژه ها با همکاری زیرمجموعه های صنعت نفت آغاز شده اند.
این عملکرد طی دو سال و اندی قبل به نحوی بوده که در چند نوبت وزارت نفت رتبه نخست برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» را کسب کرده است. بر اساس آنچه مسؤولان اجرایی صنعت نفت بارها اعلام کرده اند، از حدود دو سال و اندی اخیر که این تغییرات مهم و ساختاری شروع شده است، بیش از 4 هزار میلیارد تومان مجوز ترک تشریفات از قانون مناقصات برای بومی سازی ساخت اقلام راهبردی و تحریمی اختصاص یافته صادر شده و70 درصد این مجوزها مرتبط با ساخت بار اول تجهیزات در صنعت نفت بوده است.
غلامرضا خوانساری، مدیرکل نظام تامین و تجاری سازی فناوری وزارت نفت چندی قبل در گفت و گو با «مشعل»، با اعلام اینکه در بخش ساخت بار اول بیش از ۵۴ قرارداد را به امضا رسانده ایم و طرف قراردادمان ۴۳ شرکت دانش بنیان بوده، اظهار کرده است: این میزان قرارداد، بیش از ۶۵ درصد کل قراردادهای بار اولی است که تاکنون در همه دولت ها اجرا شده است. همچنین ارزش قراردادهای تولید بار اولی که تاکنون به امضا رسیده، بالغ بر ۸۰ میلیون دلار است که رشد ۵۰۰ درصدی را نشان می دهد. به این ترتیب از نظر ارزشی نیز ارزش قراردادی این تعداد قرارداد هم ۸۰ درصد ارزش کل قراردادهای ساخت بار اول تاکنون بوده که در دولت سیزدهم رقم خورده است.
ورود مستقیم به نیازهای صنعت نفت
با وجود تلاش های بسیار وزارت نفت و قرار گرفتن موضوع ساخت داخل در مرکز و محور اصلی برنامه شرکت ها، هنوز هم حرکت و برنامه مجموعه های دانش بنیان و فناور در ساخت داخل باید با برنامه ریزی و هماهنگی بیشتری با نیازهای این صنعت باشد. برزو قنبری عدیوی، مدیر پشتیبانی ساخت و تامین کالای شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر اینکه دانش بنیان ها باید ورودی مستقیم به فرایند ساخت داخل و ارتقای فناوری و نوآوری داشته باشند، گفت: نیازهای فناورانه صنعت نفت در دسترس عموم شرکت های دانش بنیان و فناور قرار گرفته تا بر مبنای آن، همکاری ها شکل بگیرد.
وی با اشاره به پیگیری هایی که در مورد ۱۴ مگاپروژه ساخت داخل صنعت نفت انجام شده است، گفت: دوسوم این پروژه ها به مرحله قرارداد رسیده اند که شماری از آنها امسال به تولید انبوه خواهند رسید. موضوع دیگر اینکه پس از شناسایی نیازهای فناورانه و معرفی تجهیزات راهبردی و گلوگاهی شرکت ملی نفت ایران، استعلام و نظرخواهی از شرکت ها انجام شده است.
قنبری، تسهیل گری، جلوگیری از موازی کاری و تجمیع تقاضا را مهم ترین دلیل ورود شرکت ملی نفت ایران به این موضوع ذکر کرد و افزود: ترجیح می دهیم که شرکت ها مستقیماً وارد ساخت داخل شوند.
حرکت به سمت بازارهای داخلی و خارجی
یکی از اقدامات مهم وزارت نفت در حوزه ساخت داخل، حمایت از خرید محصولات و تامین بازار آنها بوده تا شرکت های تولیدکننده نیازهای فناورانه صنعت نفت، نگرانی از بابت بازار فروش محصولات خود حداقل در داخل کشور نداشته باشند. به عبارتی وزارت نفت در برنامه ریزی هدفمند، علاوه بر تضمین خرید کالاهای اساسی داخلی سازی شده، اقداماتی را برای ایجاد بازارهای داخلی و خارجی این محصولات هم انجام داده است.
افزایش شمار شرکت های دانش بنیان از ۱۵۰ به بیش از650 شرکت در فهرست بلند وزارت نفت، امضای ۱۲قرارداد طرح احیای چاه های بسته و کم بازده نفتی با شرکت های دانش بنیان و فناور، اعطای نیاز برای ۵۴۴قلم کالای راهبردی دارای کاربرد در صنعت نفت، صدور کاتالیست پتروشیمی به ارزش بیش از ۱۱ میلیون دلار برای نخستین بار به روسیه، ثبت بیشترین طرح های پژوهشی اولویت دار در سامانه نظام ایده ها و نیازها(نان) جایگزینی شناورهای استیجاری خارجی با ایرانی با اعتبار یک میلیارد یورو در قالب خرید بلندمدت خدمات، صدور خدمات فنی و مهندسی به ارزش ۳۲۵ میلیون دلار، صدور 2 میلیون ۷۰۰ میلیون دلار تجهیزات و کالا از جمله کمپرسور و قطعات یدکی واحد بنزین سازی به ونزوئلا از مواردی هستند که در حداقل یک سال اخیر وزارت نفت برای ایجاد بازارهای داخلی و خارجی انجام داده و به نتیجه رسانده است.