دستاوردهای معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت در چهل و پنجمین سال پیروزی انقلاب؛
کارگشا در مسیر فناوری های نو
مشعل معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري، تغييرات و پیشرفت گسترده ای را مرتبط با حوزه کاری خود در صنعت نفت ایجاد کرده است. این معاونت سعي دارد تا آنجا که مي تواند براي تحقق مأموریت و اهداف خود که در مسیر بهره گيري از توان داخلي و بومي و به کارگیری دانش نيروهاي جوان، متعهد، مستعد و فرهيخته است، گام بر دارد. به طوری که پژوهش و فناوری صنعت نفت در بخش های مختلف آن طی 29 ماه فعالیت دولت سیزدهم، تحولات چشمگیری را رقم زده که تفاوت این دوره با دوره های قبل کاملا مشهود است. سالگرد شکوهمند انقلاب اسلامی و ایام دهه فجر، فرصت خوبی برای ارائه گزارش عملکرد مثبت این مجموعه در صنعت نفت است؛ اگرچه بسیاری از این اقدام ها در بلندمدت نتیجه بخش خواهند بود؛ اما معرفی و بیان برخی دستاوردهای به بار نشسته یا درحال نتیجه گیری در صنعت الگو و بزرگ نفت، می تواند امیدبخش باشد. این گزارش نیز در این ایام باشکوه، نگاهی فهرست وار و اجمالی دارد به برخی اقدام های کمتر معرفی شده از سوی معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت.
همسو با سياست هاي راهبردي وزارت نفت براي انتقال و ارتقاي فناوري ملي در حوزه هاي بالادستي نفت و توانمندسازي شركت هاي ايراني، شناسايي و ارزيابي صلاحيت شركت هاي فعال در حوزه اكتشاف و توليد برای اولین بار در کشور، در دستور كار قرار گرفت.
شناسایی و معرفی 18 شرکت درحوزه اکتشاف
در مرحله نخست اين ارزيابي، 45 شركت در سه سطح غربالگري اوليه، پيش ارزيابي و ارزيابي، با در نظر گرفتن حداقل الزام های مورد نياز از قبيل توان مديريت و مهندسي مخازن و مديريت اجرا و بهره برداری از تأسیسات بالادستي، توانايي تأمین سرمايه و منابع مالي، مورد بررسی قرار گرفتند که طی آن 17 شركت برگزيده شدند. پس از پايان اعتبار مجوزهاي صادره، با هدف توانمندسازی شركت هاي ذي صلاح و بعد از اخذ گزارش عملكرد و بازنگري در شيوه نامه اوليه، با همكاري شركت ملي نفت ايران، دور جديد ارزيابي ها انجام و 18 شركت معرفي شدند.
751 قرارداد با بیش از 630 شرکت دانش بنیان
یکی از اقدام های مهم معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت که در همکاری با سایر بخش ها محقق شده، افزایش همکاری با مجموعه های دانش بنیان و فناوری و افزایش تعداد قراردادهای مشترک بین صنعت نفت و این مجموعه ها بوده است. این افزایش به نحوی بوده که تعداد شرکت های دانش بنیان در ارتباط با صنعت نفت به بیش از 630 شرکت رسیده و ارزش قراردادی این شرکت ها هم سه برابر شده است. به این ترتیب، تنها در 29 ماه فعالیت دولت سیزدهم تاکنون، ۷۵۱ قرارداد به ارزش حدود ۳۴۰ میلیون دلار ارزی و ۷۲۰۰ میلیارد تومان ریالی با شرکت های دانش بنیان به امضا رسیده است.
تعامل سازنده با دانشگاه ها
در این مدت، تعامل سازنده ای بین دانشگاه ها و صنعت برقرار بوده و بازدید مسؤولان و فارغ التحصيلان مقاطع دكترا و كارشناسي ارشد در رشته هاي مهندسي نفت، انرژي، مكانيك و متالوژي دانشگاه هاي برتر از فاز 14 مجتمع پارس جنوبی و همچنين شركت هاي پتروشيمي نوري و آرياساسول با هماهنگي بنياد ملي نخبگان، اداره كل روابط عمومي وزارت نفت و اداره كل امور پژوهش و همچنين برگزاري نشست هاي كارشناسي مسائل و چالش هاي شركت ها و فعاليت هاي فني و مهندسي با هدف تعامل و همكاري ميان جامعه نخبگان و صنعت نفت در اسفند سال 1401 انجام شده است. این بازدیدها با همکاری چند جانبه و با حضور استادان و دانشجویان جدید ادامه دارد.
ارائه خدمات شناسه دار
در پنجره واحد وزارت نفت
خدمات شناسه دار معاونت مهندسي در پنجره واحد خدمات وزارت نفت انجام شد. در این دوره، طراحي و استقرار درگاه ويژه وزارت نفت در سامانه نظام ايده ها و نيازها با همكاري پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC) به آدرس الكترونيكي https://mop.nan.ac و درج بيش از 100 تقاضاي شركت هاي اصلي مبتني بر ماده 13 نظام نامه پژوهش، فناوري و تجاري سازي وزارت نفت «حل مسائل و چالش های جاری پژوهشی و فناورانه صنعت نفت در بستر زيست بوم» در اين سامانه و اتصال اين سامانه به پنجره واحد خدمات وزارت نفت صورت گرفت.
تهیه فهرست شرکت های توانمند برای حضور در مناقصات 28 میدان
فهرست شركت هاي توانمند برای حضور در مناقصه نگهداشت سطح توليد ميادين نفت و گاز تهیه شد. این اقدام با هدف تحقق سياست هاي اقتصاد مقاومتي و گسترش استفاده از توان فني – مهندسي شركت هاي توانمند داخلي در اجراي طرح هاي نگهداشت توليد 28 ميدان نفت و گاز صورت گرفت كه شامل شركت هاي فعال در حوزه اكتشاف و توليد، طرح و ساخت و 16 شركت ذي صلاح در حوزه عمليات حفاري می شود.
حمایت وزارت نفت از دانش بنیان ها با مقررات تسهیل کننده
یکی از اقدام های مهم معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت در تعامل با مجموعه های دانش بنیان، رفع نیازهای حیاتی صنعت و شکستن سد تحریم ها و ایجاد فرصت های شغلی جدید بوده است. در واقع شرکت های دانش بنیان با پشتکار و روحیه جوانی، سبب بسیاری از تحولات نو در صنعت نفت هستند که در این زمینه، وزارت نفت حمایت های کاربردی و هدفمند از آنها داشته است. از ابتدای دولت سیزدهم با تدوین مقررات تسهیل کننده ورود شرکت های دانش بنیان به صنعت نفت، تدوین تبصره ۱۸ حمایت مالی و تأسیس صندوق پژوهش و کمک مالی به شرکت های دانش بنیان، گام های بسیار مهمی در این زمینه برداشته شده است. همچنین برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی، قراردادهایی در دست اقدام است که شامل ۸ قرارداد جاری بار اول به ارزش ۵۰۰ میلیارد تومان و ۹ بسته قراردادی در شرف اخذ مجوز از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری به ارزش ۲ هزار میلیارد تومان می شود.
تنوع بخشی به سبد انرژی به منظور رفع ناترازی آن
با هدف كمك به رفع ناترازی گاز و تنوع بخشي به سبد انرژي كشور، راه حل تولید گاز طبیعی سنتز از طريق اختلاط بخار LPG با هوا (SNG) بر اساس بررسي هاي فنی و اقتصادی صورت گرفته و با توجه به معیارهای مختلف از جمله میزان سرمایه گذاری مورد نیاز و عمق ساخت داخل، به عنوان راهکار کوتاه مدت اولویت دار در كارگروه «بررسي راه حل هاي جلوگيري از قطع گاز در اوج تقاضاي گاز طبيعي» مورد تایید قرار گرفت. شناسايي و بررسي شركت هاي فعال در حوزه احداث تأسیسات تولید SNG، امضای تفاهمنامه با استانداری خراسان رضوی و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان و تأمین منابع مالي مورد نیاز اجراي پروژه هاي پايلوت در قانون بودجه سال 1401 كل كشور از جمله اقدام های انجام شده در این خصوص بوده است.
تخصیص اعتبارات میلیاردی در صنعت گاز
به منظور نوآوري و ارتقاي فناوري در زنجيره ارزش صنعت گاز نیز اعتباراتی پیش بینی شده که شامل 333 ميليارد تومان در قالب 21 طرح راهبردي ساخت بار اول در حوزه توليد و فراورش گاز طبيعي، 315 ميليارد تومان در قالب 5 طرح ملي ارتقای فناوري در تأسیسات تقويت فشار گاز، 52 ميليارد تومان در قالب 4 پروژه در حوزه توزيع گاز طبيعي، 650 ميليارد تومان در قالب 3 طرح در حوزه تكميل زنجيره ارزش و مديريت مصرف و 545 ميليارد ريال در قالب انعقاد قرارداد و حمايت از 40 طرح كلان و راهبردي در شركت هاي دانش بنيان، دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشي و توسعه زيرساخت هاي ملي پژوهش و توسعه آزمايشگاه هاي ملي مرجع می شود.
بومی سازی بیش از 95 لایسنس منجر به خودکفایی
در این دوره بسیاری از لايسنس هاي راهبردی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بومی سازی شدند. تاکنون بيش از 95 لايسنس فناوري هاي راهبردي در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بومی سازی شده است. این تحول در سطح چهار شركت اصلي (شركت ملي نفت ايران، شركت ملي گاز ايران، شركت ملي صنايع پتروشيمي ايران و شركت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران) و پژوهشگاه صنعت نفت بوده و در تعدادی از موارد، به طور کامل به خودکفایی منجر شده است.
نفت، شاگرد اول درتولید بار اول
تولید بار اول، هر کالا و خدمات راهبردی ساخته نشده در داخل کشور را در بر می گیرد. وزارت نفت با امضای بیش از ۵۴ قرارداد با ۴۳ شرکت دانش بنیان طی دو سال گذشته، مقام نخست را در کل سازمان های کشور در بخش ساخت بار اول به دست آورده است. در مهم ترین داده آماری، اعلام شده که ۶۵ درصد کل قراردادهای ساخت بار اول بین همه دولت ها تاکنون در این دو سال و اندی فعالیت دولت سیزدهم اجرا شده است. معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت با ابلاغ بخشنامه ها و قوانین مختلف، اصلاحات روندها و اقدام های حمایتگرانه از شرکت های دانش بنیان ، شرایط را برای ساخت داخل تجهیزات فراهم کرده، همچنین در حال تهیه سامانه شناسایی فرایند ساخت داخل است. در واقع آمار کل ساخت داخل و فرایند در این سامانه قرار می گیرد و از همین طریق، ارزیابی عملکرد شرکت های اصلی و تابعه، آخرین آمارهای ساخت داخل، ارزش کالای ساخت داخل، مقایسه عملکرد شرکت ها، مشوق ها و خطاهای اجرایی، اعلام و ارزیابی می شوند.
کاهش آثار مخرب گوگرد با پیاده سازی زنجیره ارزش
اجرا و پیاده سازی طرح «توسعه يكپارچه زنجيره ارزش گوگرد» یکی از اقدام های مهم در کاهش اثرات مخرب گوگرد بوده است. اجرا و پیاده سازی این طرح، با محوريت معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري (اداره كل امور فناوري) و همكاري مجموعه هاي تابعه وزارت نفت، وزارتخانه هاي راه، مسكن و شهرسازي/جهاد كشاورزي/صنعت، معدن و تجارت بوده است. در این طرح، راهكارهاي کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت در رفع معضلات حاصل از روند افزايشي توليد گوگرد نظير صادرات گوگرد خام به تنهایی، آلودگی های زیست محیطی در كل زنجيره با بهره گیری از منابع و زيرساخت هاي موجود در كشور به جد در دستور كار قرارگرفته و این امیدواری وجود دارد که تا سال 1404 به ميزان 15 درصد گوگرد توليدي كشور به محصولات نهايي تبديل شود.