دستاوردهای شرکت ملی پتروشیمی ایران در چهل و پنجمین سال پیروزی انقلاب
گسترش بازارهای خارجی همزمان با توسعه داخلی
مشعل با گذشت 44 سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و تحولات شگرفی که طی این مدت در صنعت پتروشیمی کشور رخ داده، این صنعت به یکی از بازیگران اصلی، سودآور و مهم در اقتصاد کشور بدل شده است.
صنعت پتروشیمی ایران، با ظرفیت تولید حدود 100 ميليون تن محصولات متنوع، تحولات بزرگی را پیش رو دارد؛ تحولاتی مهم در توسعه داخلی و بازارهای جهانی و منطقه ای که همزمان با کاهش خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش،پیگیری می شود. این صنعت به ویژه در دولت سیزدهم با وجود تحریم های گسترده و محدودیت های اقتصادی، برنامه ریزی های متنوعی را در دستور کار قرار داده و در کنار افتتاح پروژه های توسعه ای، پایش به بسیاری از کشورهای همسایه و کشورهایی از چند قاره دنیا باز شده است.
از آنجا که دولت سیزدهم، تکمیل پروژه های نیمه کاره را در اولویت کار خود قرار داده بود، در دو سال و اندی اخیر، شاهد افتتاح پروژه های زیادی در صنعت پتروشیمی همزمان با شروع پروژه های جدید بودیم. طرح هایی مثل پتروکیمیای ابن سینا با ظرفیت سالانه ۸۰ هزار تن تفکیک بوتان، پتروشیمی دی آریا پلیمر خمین با ظرفیت سالانه 175 هزار تن و پتروشیمی پارس گلایکول با ظرفیت ۵۵۳ هزار و ۵۰۰ تن اتیلن گلایکول که از سال ها قبل شروع شده بودند؛ اما در فاصله زمانی بهمن 1400 تا اسفند1401 با پیگیری های صورت گرفته و رفع موانع، به بهره برداری رسیدند.
تکمیل پروژه های ناتمام و معوق مانده
در کنار این پروژه ها، مواردی هم بودند که با شروع به کار دولت سیزدهم، کار آنها هم آغاز شد. در میان پروژه هایی که در سال 1401 به بهره برداری یا به فرجام رسیدند، می توان به شروع عملیات اجرایی طرح تولید پروپیلن از پروپان (PDH/PP) شرکت پالایش پارسیان سپهر و آغاز عملیات اجرایی طرح PDH/PP پتروشیمی پارس اشاره کرد. همچنین تولید پلی پروپیلن شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس به منظور تکمیل زنجیره ارزش نیز در دستور کار قرار گرفت. علاوه بر این موارد، پروژه یک میلیون و 650 هزار تنی پتروالفین فن آوران و طرح «سبزواره پتروشیمی همت»، عملیات اجرایی طرح تبدیل گاز به محصولات با ارزش افزوده بالاتر (GTX) شرکت پتروشیمی تفتان آریا و عملیات اجرایی طرح PDH/PP پلیمر کنگان با هدف تکمیل زنجیره ارزش، از دیگر پروژه هایی بودند که در سال اول فعالیت دولت سیزدهم کلید خوردند.
افتتاح ایرانی ترین و تاخیردارترین پروژه ها
اما در سال 1402 بسیاری از برنامه ریزی ها به نتیجه رسید و امسال شاهد تعداد زیادی از برنامه های افتتاح در صنعت پتروشیمی بودیم و کلنگ شروع به کار تعدادی دیگر از پروژه ها هم بر زمین خورد. از جمله این پروژه ها که در ابتدای سال به بهره برداری رسیدند، می توان به کارخانه گاز و گاز مایع 900 و پیش تراکم کارخانه گاز و گاز مایع 1000 اشاره کرد. همچنین ایرانی ترین پروژه پتروشیمی، یعنی پتروشیمی گچساران در نیمه اول سال به بهره برداری رسید. پتروشیمی گچساران پس از 19 سال روند کشدار و خسته کننده در اجرا، از سوی دولت سیزدهم مورد توجه جدی قرار گرفت.
افزون بر این موارد، تعدادی از طرح ها در یک سال اخیر کلید خوردند و عملیات اجرایی آنها شروع شد. این طرح ها شامل طرح پتروالفین فن آوران ، طرح سبزواره پتروشیمی همت، طرح تبدیل گاز به محصولات با ارزش افزوده بالاتر (GTX) پتروشیمی تفتان آریا، طرح PDH/PP پلیمر کنگان، طرح پتروشیمی ابن سینا، طرح پتروشیمی سیگلو، طرح پتروشیمی بعثت کردستان، ازسرگیری طرح پتروشیمی گلستان و طرح پتروشیمی تربت حیدریه می شود.
5 پروژه آماده افتتاح تا پایان امسال
معمولا در دو ماه پایانی هر سال تعدادی از پروژه ها در نوبت بهره برداری رسمی قرار می گیرند. وزیر نفت چندی قبل فهرستی از طرح های آماده افتتاح صنعت نفت، گاز و پتروشیمی را که برای ایام دهه فجر 1402 آماده بهره برداری هستند، به دولت اعلام کرد. در میان این طرح ها، پتروشیمی آرتا انرژی اردبیل، فاز یک پتروشیمی هنگام، پتروشیمی آرین متانول، پتروشیمی پتروناد آسیا، تصفیه خانه مرکزی پتروشیمی امام خمینی(ره)، واحد هوا پتروشیمی دماوند و بازسازی واحد زایلین پتروشیمی بوعلی قرار دارد که از مدتی قبل آماده افتتاح هستند. علاوه بر این پروژه ها، پتروشیمی های نخل آسماری، پتروشیمی کنگان و پتروشیمی صدف مراحل پایانی ساخت خود را گذرانده و تا پایان سال یا ابتدای سال آینده، در نوبت بهره برداری قرار دارند.
طبق آنچه مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی پیش تر اعلام کرد، هم اکنون 116 طرح پتروشیمی با حجم سرمایه گذاری حدود 100 میلیارد دلار در کشور در حال اجراست که هر یک به مرور در نوبت افتتاح و بهره برداری قرار می گیرند.
براساس اعلام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، صنعت پتروشیمی در سال 1401 حدود 28 میلیون تن محصول پتروشیمی را صادر و 12 میلیون تن را در داخل فروخته و در مجموع 27 میلیارد دلار درآمدزایی برای کشور به همراه داشته است. به عبارتی، صنعت پتروشیمی با برنامه ریزی و هدف گذاری که در کوتاه و بلندمدت دارد، در عین اینکه نیازهای مالی و ارزی کشور را در شرایط تحریمی تامین می کند، می تواند صنعتی امن و پیشرو برای توسعه اقتصادی و همه جانبه در داخل کشور باشد.
هم اکنون ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی ایران، حدود 92 میلیون تن است که قرار است با اجرای بیش از 100 پروژه صنعت پتروشیمی در یک افق 10ساله، این رقم به 200 میلیون تن افزایش یابد . گفتنی است که این اتفاق، سالانه 180میلیارد دلار ارزش افزوده برای کشور خواهد داشت و به عبارتی، این صنعت نه تنها برای توسعه و ادامه برنامه های خود تامین اعتبار ریالی و ارزی می کند؛ بلکه ارزش افزوده ای مضاعف را برای اقتصاد کشور و جریان توسعه و اشتغال به همراه دارد. عمده طرح های اصلی پتروشیمی در 6 منطقه ویژه صنعتی و توسعه اقتصادی، شامل ماهشهر، عسلویه، کنگان، سیراف و دیر، پارسیان، چابهار و قشم می شود. جواد اوجی، وزیر نفت، در نمایشگاه ایران پلاست هفدهم که در سال جاری برگزار شد، با اشاره به اتفاق های خوبی که در صنعت پتروشیمی رخ داده است، گفت: به جرأت می گوییم تحریم ها در این حوزه بی اثر شده است. این صنعت، ارزآوری خوبی برای کشور دارد، به طوری که سال گذشته نزدیک به 16میلیارد دلار محصولات پتروشیمی به بیشتر کشورهای جهان صادر شد. سهم محصولات پتروشیمی در صادرات غیرنفتی، حدود 50 درصد است که در 70 مجتمع پتروشیمی ایران تولید می شود.
پیشتازی در بازارهای جدید صادراتی
گسترش و تقویت دیپلماسی انرژی، یکی از اقدامات موثر و قابل توجه در دولت سیزدهم بود که در سال 1402 با قوت ادامه پیدا کرد. رئیس جمهور در سفرهای متعدد به روسیه و تعدادی از کشورهای همسایه، بخصوص تعدادی از کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین تلاش کرده زمینه های جدید همکاری را برای صنعت پتروشیمی فراهم کند. از جمله این موارد، مشارکت ایران برای زنده کردن 12 میلیون تن ظرفیت پتروشیمی ونزوئلا در قالب نخستین قرارداد پتروشیمی فراسرزمینی بود. بر این اساس، یک شرکت ایرانی در قالب این قرارداد، تعمیر بخشی از واحدهای یک مجتمع آمونیاک ونزوئلا را انجام خواهد داد و با شراکت در فروش محصولات این مجتمع، بازپرداخت سرمایه گذاری انجام خواهد شد.
همچنین در همین دوره، مذاکرات با کشور همسایه شمالی یعنی روسیه هم برای صادرات محصولات و همکاری های فنی و تکنولوژی در صنعت پتروشیمی در سطح خوبی شروع شد. تاکنون بیش از 40 میلیارد دلار تفاهمنامه با شرکت های بزرگ توانمند روسیه در حوزه های مختلف همچون احداث خط لوله صادرات گاز به کشورهای همسایه، سوآپ نفت، گاز، فراورده های نفتی و صادرات محصولات پتروشیمی منعقد شده که بخش زیادی از محصولات را کاتالیست های پرکاربرد و استراتژیک پتروشیمی تشکیل می دهد. سال گذشته مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرد که یک تن کاتالیست ایرانی با موفقیت در مجتمع های پتروشیمی روسیه تست شده و در حال استفاده است و شرکت های روسیه، سفارش های جدیدی برای خرید کاتالیست ثبت کرده اند. این روند البته در جریان نمایشگاه ایران پلاست هفدهم که با حضور شرکت های خارجی برگزار شد، قوت گرفت و قراردادهای جدیدی به امضا رسید.