با اجرای طرح های فشارافزایی  در پارس جنوبی رقم می خورد

تولد دوبـاره

مشعل  پارس جنوبی که مدت هاست دغدغه از دست رفتن منابع مشترک آن با کشور قطر برایمان رنگ باخته، مدتی است با لزوم اجرای پروژه های فشارافزایی بر سر زبان ها افتاده است.

فشارافزایی در پارس جنوبی از جمله برنامه های کلیدی و ملی و از مهم ترین پروژه های صنعت نفت کشور به شمار می روند که جواد اوجی،وزیر نفت با اشاره به لزوم سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دلاری برای اجرای آن ظرف هشت سال، از کلید خوردنش در آینده نزدیک خبر داده است؛ به این ترتیب با اقدام یادشده، این طرح برای نخستین بار در کشور است که اجرایی می شود.

ميدان گازي پارس جنوبي به عنوان يكي از بزرگ ترین منابع گازي جهان روي خط مرزي مشترك ايران و قطر در خليج فارس و در 100 كيلومتري ساحل جنوبي ايران قرارگرفته است. این میدان مشترک 40 تریلیون مترمکعب گاز طبیعی(21 درصد از ذخایر گاز دنیا) و حدود ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود ذخیره کرده که نزدیک به سه هزار و ۷۰۰ کیلومترمربع آن در آب های سرزمینی ایران و ۶ هزار کیلومترمربع دیگرش در آب های قطر واقع شده است. توسعه ميدان مشترك گازی پارس جنوبی با هدف تامين گاز مورد نياز كشور در بخش های تزريق به ميادين نفتی، عرضه به واحدهاي صنعتی و نیروگاه ها، گازرسانی به واحدهاي خانگی- تجاری، همچنین تامين خوراك مجتمع های پتروشيمی و صادرات گاز، ميعانات گازی، گاز مایع و گوگرد از برنامه های وزارت نفت است. حفر اولین چاه اکتشافی در مخزن مشترک پارس جنوبی به سال 1369 بازمی گردد. قرارداد فازهای 1 تا 3 در سال 1376 و فعالیت اجرایی طرح های توسعه پارس جنوبی نیز در سال 1377 آغاز شده است و قطری ها هم کار در این میدان را از سال 1369 آغاز کردند تا نخستین برداشت ایران از این میدان به سال 1381 برسد. ظرفیت تولید گاز ایران از میدان پارس جنوبی اکنون بیش از 700 میلیون مترمکعب در روز است. افزون بر اهمیتی که ذکر شد، این ميدان گازي به عنوان قطب انرژی، دارای منابع ارزش آفرین متنوعی برای اقتصاد کشور به شمار می رود و هم اکنون نیز بزرگ ترین كانون توسعه صنعتي و موتور اصلي توسعه اقتصادي ايران است كه افزون بر تأمين حداکثری تقاضای گاز، می تواند با ایجاد هزاران شغل پایدار، سالانه دهها میلیارد دلار درآمد را عاید کشور کند. توسعه اولیه میدان گازی پارس جنوبی با تکمیل عملیات اجرایی ۲۴ فاز استاندارد به زودی پایان می یابد.

چرا همه از فشارافزایی می گویند؟

 از آنجا که بخش اعظم گاز تولید شده از میدان گازی پارس جنوبی در بخش ها خانگی،صنایع و واحدهای پتروشیمی مصرف و بخشی نیز صادر شده است، همچنین با توجه به  اینکه به واسطه روند افزایشی مصرف گاز در کشور، بخش قابل توجهی از فازهای میدان گازی پارس جنوبی، نیمه اول عمر خود را پشت سر گذاشته اند و شاهد کاهش تدریجی فشار گاز سرچاهی هستیم، این مهم تسریع در اجرای برنامه فشارافزایی در این میدان گای را بسیار ضروری ساخته است.

برآورد کارشناسان این است که افت فشار گاز در میدان مشترک پارس جنوبی تا چند سال آینده آغاز خواهد شد، از این رو، اگر از هم اکنون فکری برای آن نشود، باید منتظر  کاهش سالانه بیش از 25میلیون مترمکعب گاز از تولید این میدان باشیم. با همین آمار و ارقام می توان به این نتیجه رسید که چرا جواد اوجی، وزیر نفت طرح های فشارافزایی پارس جنوبی را برنامه ای کلیدی و ملی و از مهم ترین پروژه های صنعت نفت کشور خوانده است.

با توجه به اهمیت این موضوع، کارگروه راهبری طرح حفظ و نگهداشت تولید میدان گازی پارس جنوبی نیز تشکیل شده است تا برنامه های توسعه آینده در حوزه پارس جنوبی به طور مستمر ارزیابی و کنترل و موانع احتمالی فراروی اجرای صحیح و به موقع این طرح، برطرف شود.

از جمله اهدافی که این کارگروه پیگیری می کند، مواردی همچون پیاده سازی سیاست های کلان شرکت ملی نفت ایران در زمینه توسعه پارس جنوبی و عرضه بخشی از گاز موردنیاز کشور در سال های آتی، بررسی اصلاح و تصویب نقشه راه و برنامه کلان توسعه، ایجاد سازوکار تصمیم سازی و تصمیم گیری مناسب برای پیشبرد اهداف توسعه است.

 انتقال تجربیات شرکت ملی نفت ایران در زمینه توسعه به دستگاه مجری (شرکت نفت و گاز پارس)، نظارت و ارزیابی عملکرد شرکت نفت و گاز پارس و تطبیق آن با نقشه راه، استماع گزارش های پیشرفت دوره ای شرکت نفت و گاز پارس و ارائه رهنمود اصلاحی، همچنین پیگیری عملیات اجرایی مرتبط با حفظ و نگهداشت تولید حداکثری و پایدار از میدان مشترک پارس جنوبی، موارد دیگری هستند که کارگروه راهبری طرح حفظ و نگهداشت تولید میدان گازی پارس جنوبی مسئول پیگیری آنهاست.

محمدحسین متجلی، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در این باره به مشعل توضیح داد:  به دلیل افت فشاری که در مخزن پارس جنوبی مواجه هستیم، به ناچار باید استراتژی هایی تعریف شود که بتوانیم از ظرفیت مخزن مشترک پارس جنوبی به طور کامل استفاده کنیم. به عنوان اولین راهکار و هدف کوتاه مدت، حفاری 35 حلقه چاه در پارس جنوبی در چهار بسته تعریف شده است که انجام آن به چهار پیمانکار صاحب نام در حفاری واگذار شده است.

به گفته او، برنامه حفاری چند بسته چاه های میان میدانی نیز در حال تعریف است که با قیمت های برآورد شده به شرکت هایی که سابقه مناسبی در این زمینه دارند، واگذار شود.

متجلی افزود: براساس چشم انداز تعریف شده قرار است  حفاری35 حلقه چاه به طور میانگین در سه سال کار حفاری به اتمام برسد و تولید از آنها قابل دسترس باشد.

او اشاره کرد: این چاه ها با هدف حفظ نگهداشت تولید است و باعث می شود به ایمنی سکوها افزوده و چاه ها هم با افزایش برداشت مواجه نباشند و با درصد استاندارد بالا، بیشترین و بهترین تولید را داشته باشیم.

خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز در این زمینه گفته است: حفاری ۳۵ حلقه چاه درون میدانی پارس جنوبی با صرف اعتبار یک میلیارد و ۱۷۰ میلیون دلار در مدت زمان حدود سه سال و با نظارت شرکت نفت و گاز پارس به عنوان کارفرما انجام می شود.

به گفته معاون وزیر نفت، واگذاری این پروژه عظیم به پیمانکاران داخلی از یک سو به توسعه صنعت گاز، حفظ تولید و رشد اقتصادی کشور کمک خواهد کرد و از سوی دیگر، سبب ایجاد اشتغال و ارتقای توانمندی های داخلی خواهد شد.

شرکت ملی نفت ایران درصدد است به زودی بسته های کاری مشابهی برای حفاری تعداد بیشتری چاه درون میدانی به سایر پیمانکاران واجد صلاحیت واگذار کند.

طرح های فشارافزا چه می کند؟

افزون بر راه های کوتاه مدت، برای حفظ و نگهداشت تولید از مخزن مشترک پارس جنوبی که شامل حفر چاه های اضافی، کشیدن خطوط لوله مازاد و اسیدکاری چاه ها است،راه بلندمدت، دستیابی به فناوری سکوی فشارافزاست؛ احداث این سکوها می تواند به تولد دوباره فازهای پارس جنوبی و تولید با توان حداکثری از این میدان منجر شود.

در سه سال اخیر بیش از نیمی از منابع شرکت ملی نفت ایران به سمت پروژه های پارس جنوبی سرازیر شده تا روند توسعه فازهای پارس جنوبی سرعت گیرد.با این حال، این میدان برای حفظ تولید خود و عقب نماندن از رقبا، همچنان به سرمایه گذاری به ویژه در حوزه سکوهای فشار افزا نیاز دارد.

اگر برایتان این سوال مطرح است که در قالب طرح های فشارافزایی پارس جنوبی چه اقدامانی قرار است انجام شود، ابتدا باید به نقش سکوهای فشارافزا بپردازیم.

 این اطلاعات در دسترس است که فشار سرچاهی برای اینکه یک میلیارد فوت مکعب گاز به خشکی منتقل شود، به صورت متعارف ۱۲۰ بار است. حال اگر این ۱۲۰ بار به ۱۰۰ بار کاهش یابد به راحتی نمی توان یک میلیارد فوت مکعب گاز را  به خشکی منتقل کرد و اگر به ۹۰ بار برسد، تنها می توان ۷۰۰ میلیون فوت مکعب گاز را به خشکی انتقال داد و به همین صورت، افت تولید خواهیم داشت. یعنی به مرور زمان که فشار سرچاهی کاهش می یابد تولید نیز متناسب با آن، افت می کند. اینجاست که نقش سکوی فشارافزا مشخص می شود؛ با نصب این سکوها، جلوی افت تولید گرفته خواهد شد.

تولید چند برابری گاز با سکوهای فشارافزا

وجود سکوهای فشار افزا در هر فاز پارس جنوبی، یعنی تولید چند برابری از چاه های این میدان گازی؛ بنابراین دستیابی به طراحی و ساخت این مدل سکوها برای ایران در آینده، سودی هنگفت در بر خواهد داشت. در آینده باید حدود ٢٠ سکوی فشارافزای گاز برای دیگر فازهای پارس جنوبی تعریف، ساخت، نصب و راه اندازی شود؛ از این رو دقت و حساسیت کافی در ساخت نخستین سکو، ضروری است.هم اکنون بررسی مدل های مختلف و محل نصب این سکوها در دریا و خشکی در شرکت ملی نفت ایران در حال بررسی است. سکوی فشارافزا مورد نظر با ظرفیت دو میلیارد فوت مکعب از قابلیت فشارافزایی به میزان ٩٠ بار برخوردار خواهد بود. ایران قصد دارد سکوی فشارافزا را در یاردهای خود بسازد، اما از آنجا که این سکو، حدود ٢٠ هزار تن وزن خواهد داشت و در ایران سابقه و تجربه مهندسی تفضیلی، ساخت و نصب سکو با وزن بیش از هفت هزار تن وجود ندارد؛ بنابراین باید زیرساخت‎های موجود در کشور ارتقا یابد.

طراحی پیچیده، ضرورت چیدمان درست تجهیزات، رعایت مسائل ایمنی و امور عملیاتی، از ویژگی‎های این سکوی فشارافزاست و برای نصب آن باید از روش فلوت اور (Float Over) استفاده شود که فناوری آن در ایران موجود نیست. با توجه به این موارد، طراحی مفهومی و پایه سکوی تقویت فشار گاز لازم است از سوی مشاور بین المللی انجام گیرد تا به الگویی درست و دقیق برای بهره مندی ایران در دیگر فازهای پارس جنوبی بدل شود.

یاردهای کنونی در تاسیسات نفتی ایران شاید در حال حاضر نتوانند پذیرای سکوهای غول پیکر 20 هزار تنی فشار افزا باشند، اما می توانند با تغییر و تحولات بنیادین در زیرساخت های خود سهمی از 20 سکوی فشارافزای دیگر را که قرار است در دیگر فازهای پارس جنوبی نصب شوند، داشته باشند؛ شاید به همین خاطر باشد که سناریوی نصب تاسیسات فشار افزا در خشکی هم اکنون در شرکت ملی نفت ایران در حال بررسی و تدوین است.

به گفته کارشناسان با توجه به افت فشار  گاز در بعضي مخازن پارس جنوبي كه به تدریج اين پديده شامل كل ميدان خواهد بود، ضروري است تمهيداتي براي تقويت فشار گاز به منظورانتقال به پالايشگاه بررسي شود، از این رو شركت نفت و گاز پارس انجام پروژه مطالعاتي امکان سنجی استفاده از سكوهاي تقويت فشار را به شركت پتروپارس محول کرده است و این شركت ضمن عقد قرارداد با یک شرکت معتبر بین المللی شركت مهندسي/مشاورمعتبر بين المللي دوريس فرانسه در حال بررسي  طراحي مفهومي  بهينه تقويت فشار گاز است.

رویکرد وزارت نفت

با توجه به وجود 24 فاز و 42 سكو در ميدان پارس جنوبي، مطالعات تقويت فشار براي هر يك از آنها به صورت جداگانه با ظرفيت هاي 1000و500 MMSCFD و يا چند سكو به صورت مشترك با ظرفيت   2000 و 5000  MMSCFD در حال بررسي است. نصب و راه اندازی سیستم های تقويت فشار، امكان استحصال گاز از ميدان پارس جنوبي را تا حدود 20 سال ديگر فراهم می کند. در طراحي سكوهاي تقويت فشار امكانات موجود نصب و حمل و ساخت پيمانكاران داخلي منظور شده است. اگرچه تاكنون سكوهايي تا 7 هزار تن در داخل كشور ساخته و نصب شده اند، ولي پيمانكاران داخلي بايد این دسته از امكانات را جهت كاهش هزینه ها و زمان ساخت و نصب يارد خود توسعه دهند.

از تجهيزات عمده اين سكوها تقويت فشار استفاده از توربوكمپرسورهاي گازي است كه  بررسي انتخاب نوع آنها يا يك سازنده بین المللی شروع و تلاش شده است كه دانش ساخت اين تجهيزات به ايران منتقل شود.

هم اکنون طراحي مفهومي این سکوها تقریبا انجام شده و انتظار می رود به زودی انجام مطالعات سكوهاي تقويت فشار به اتمام برسد و نتايج جهت تصمیم گیری به شركت نفت و گاز پارس برای نهايي کردن طراحي پايه انتخاب شود.

با توجه به آنکه رسیدن به فشارافزایی نیازمند فناوری و تجهیزات کمپرسور و... است، وزارت نفت دولت سیزدهم آنگونه که جواد اوجی، وزیر نفت تاکید کرده است در دوره سخت ترین تحریم ها رویکرد انفعالی نداشته و دست روی دست نگذاشته اند و با اعتماد به شرکت هایی که توانمندی خود را اثبات کرده اند، برنامه های مهمی برای تداوم تولید گاز در پارس جنوبی در برنامه دارد.