دانشمندان نفت در میان برترین های جهان
مشعل یکی از ارزشمندترین سرمایه های صنعت نفت، نیروی انسانی متخصص و ماهر آن است که در دوره های زمانی مختلف با وجود نسل های جدید، به بدنه آن تزریق و زمینه های ارتقای سطوح علمی و تخصصی برای همه آنها فراهم می شود. بسیاری از نیروهای صنعت نفت در واقع استادان و نفرات برتر دانشگاه های مختلف هستند که همزمان در دو جبهه دانشگاه وصنعت فعالیت دارند. این همراهی متخصصان صنعت نفت در برخی موارد در سطحی بین المللی قرار دارد و موجب شده است دانشمندان ایرانی در میان یک درصد یا 2 درصد برتر دانشمندان جهان قرار گیرند. یکی از رویدادهایی را که در دوره های زمانی مختلف به روز رسانی می شود و اسامی بیشتری را در فهرست دانشمندان برتر قرارمی هد، پایگاه شاخص های اساسی علم (ESI) است که هر دو ماه یکبار به روز رسانی شده و پژوهشگران و مؤسسات یک درصد و 2 درصد برترجهان و کشورها را معرفی می کند.
یکی از مهم ترین شاخص ها در مورد بررسی های علمی و تحقیقاتی، میزان اثرگذاری آنها در بخش های مختلف پژوهشی در دنیاست؛ هر چه تولید علمی دانشمندان در نقاط مختلف دنیا مورد استناد بیشتری قرارگیرد، به این معناست که این تولیدات علمی، کاربرد وکیفیت بیشتری دارند و با توجه به همین شاخص، درمیان رتبه های برتر قرار گرفته اند. برپایه این استدلال، تعداد زیادی از بررسی ها و پژوهش های کاربردی دانشمندان و متخصصان ایرانی، بویژه درصنعت نفت، در میان این پژوهش های کاربردی قرار دارند.
2700 دانشمند ایرانی درجمع پژوهشگران 1 و 2 درصد برتر جهان
آن طور که محمدعلی زلفی گل، وزیرعلوم، تحقیقات و فناوری پیش تر اعلام کرده است: بیش از ۸۴۰ دانشمند ایرانی در جمع یک درصد برتر و بیش از ۱۹۰۰ دانشمند ایرانی نیز در جمع 2 درصد برتر دنیا قرار دارند و این آمار هر سال به روز و بیشتر می شود. به گفته وزیرعلوم تا قبل ازسال ۱۳۸۳ "دانشمند یک درصد برتر" نداشتیم و اگر داشتیم، تعدادشان خیلی محدود و در حد ۳ تا ۴ نفر بود. این تغییرقابل توجه تعداد نشان می دهد که ریل گذاری خوبی درحوزه آموزش عالی صورت گرفته است.
در فهرست پژوهشگران پر استناد دو درصد برتر ایران، بر اساس عملکرد استنادی یک ساله در سال گذشته، ۲۱۳۸ پژوهشگر از جمهوری اسلامی ایران در میان 210 هزار و 198 نفر پژوهشگر بین المللی حضور دارند. براساس آمارهایی که سالانه به روز می شوند، هم اکنون تعداد زیادی از استادان دانشگاه های تخصصی در این فهرست ها قرار دارند. به عنوان نمونه ۴۹ استاد دانشگاه شیراز در شمار پژوهشگران پر استناد دو درصد برترجهان درسال ۲۰۲۳ هستند.
دانشمندان ایرانی صنعت نفت درمیان 2 درصدی ها
اما بخش قابل توجهی از این پژوهش های پرکاربرد متخصصان ایرانی مرتبط با صنعت نفت بوده اند که در سال های گذشته در ارتباط مشترک صنعت با دانشگاه شکل گرفته اند. بسیاری از متخصصان رشته های مرتبط با صنعت نفت، همچون مهندسی مکانیک یا مهندسی شیمی در دانشگاه های مختلف، در تلاش برای تامین نیاز تخصصی صنعت هستند و همزمان داده های علمی و کاربردی را تولید می کنند. برای نمونه می توان به حسین اسماعیلی، از اعضای هیات علمی گروه مهندسی شیمی دانشکده مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر اشاره کرد که موفق به کسب جایگاه ۲ درصد برتر دانشمندان برتر جهان در سال ۲۰۲۳ شده است.
همچنین سید علی سجادیان، دانش آموخته مهندسی شیمی دانشگاه کاشان که موفق به کسب جایگاه 2 درصد دانشمندان برتر جهان در سال ۲۰۲۳ شده است. او از کارشناسان عملیات بهره برداری منطقه عملیاتی آغار و دالان (از مناطق چندگانه شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی) است که موفق به کسب این جایگاه و قرار گرفتن در فهرست دانشمندان برتر در بازه زمانی کوتاه مدت یک ساله شده است.
در این پژوهش، دانشمندان در پنج حوزه موضوعی اصلی، ۲۲ حوزه موضوعی فرعی و ۱۷۴ رشته بر اساس شاخص های استنادی استاندارد طبقه بندی شده اند و شرط ورود پژوهشگران به فرایند رتبه بندی، انتشار حداقل پنج مقاله بود که در فهرست نهایی افزون بر یک صد هزار نفر برتر، 2 درصد برتر نیز در هر حوزه موضوعی معرفی شده اند. در کنار این نفرات باید به چهار پژوهشگر برتر دیگر از دانشگاه صنعت نفت هم اشاره کرد که در میان ۲ درصد برتر پژوهشگران جهان جای گرفته اند. بر این اساس محمد جامی الاحمدی، استاد گروه مهندسی نفت دانشکده نفت اهواز؛ سیدرضا شادی زاده، استاد گروه مهندسی نفت دانشکده نفت آبادان؛ ایمان دانایی، استاد گروه مهندسی ایمنی و بازرسی فنی دانشکده نفت آبادان و عباس خاکسار منشاد، استاد گروه مهندسی نفت دانشکده نفت آبادان چهار نفری هستند که نامشان به عنوان پژوهشگر برتر در میان 2 درصد برتر پژوهشگران 2023 آمده است.
از آنجا که یکی از کنشگران کلیدی در زیست بوم علم و پژوهش صنعت نفت، پژوهشگران هستند، ارزیابی آنان بر پایه شمار و نسبت استنادهایی که به آنها می شود، می تواند یکی از نشانه های تأثیرگذاری آنان در زمینه های ویژه موضوعی باشد.
بر این پایه، یکی از نظام های ارزیابی پژوهشگران که درچند سال گذشته پدید آمده و از آن بهره برداری می شود، ارزیابی پژوهشگران بر پایه شمار و نسبت استنادهای دریافتی شان و شناسایی ۲ درصد برتر آنان است.
تداوم حمایت صنعت نفت از دانش و فناوری روزآمد
آنچه صنعت نفت را تک، پیشرو و ارزش آفرین کرده است، نگاه به دانش و فناوری در کنار صنعت است. این رویکرد به دانش روز و فناوری های کاربردی طی چند سال اخیر با قوت پیگیری شده و دولت سیزدهم نیز اهتمام جدی برای تقویت زمینه های همکاری بین صنعت و دانشگاه ها داشته است.
برهمین اساس بوده که بسیاری از زیرمجموعه های صنعت نفت در چهارشرکت اصلی با شناسایی متخصصان و دانشمندان برتر تلاش می کنند این وجه متمایز از شرکت را تقویت و حمایت کنند. افزون بر وزیر نفت که بارها موضوع حمایت از نخبگان و متخصصان فناور را مورد تاکید قرار داده است، شرکت های زیر مجموعه هم رقابتی ارزشمند را برای حمایت از این دانشمندان برتر دارند و در نتیجه این رقابت، شاهد نتایجی چشمگیر هستیم. نتایجی نظیر افزایش تعداد دانشمندان برتر در میان 2 درصد برتر پژوهشگران برتر جهان! مهدی حیدری، مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران پس از کسب این رتبه ارزشمند از سوی سید علی سجادیان (از کارشناسان عملیات بهره برداری منطقه عملیاتی آغار و دالان از مناطق چندگانه شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی) از این پژوهشگر برتر تقدیر و بر نقش و جایگاه پژوهش در روند پیشرفت همه جانبه صنعت نفت تاکید کرد. وی تلاش نخبگان صنعت نفت را در عرصه ابداع و بهره گیری از شیوه های نوین صنعت نفت ستود و تصریح کرد: پشتکار و نوآوری نخبگان در تولید دانش و حل چالش های پیرامون ازدیاد برداشت، صیانت از محیط زیست، پیدا کردن شیوه های نوین برداشت محصول و ایجاد ارزش افزوده محصولات نفت و گاز اثرگذار بوده است.
همچنین گام های بلندی برای درخشیدن صنعت نفت و جنبش نرم افزاری تولید علم برداشته شده است.
تحقیقات میدانی من در دسترس استادان و دانشجویان است
سیدعلی سجادیان، کارشناس عملیات بهره برداری منطقه عملیاتی آغار و دالان شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی در گفت وگو با خبرنگار "مشعل" درباره این انتخاب که از سوی دانشگاه استفورد صورت می گیرد، افزود: این دانشگاه هرسال و در ماه اکتبر، عملکرد علمی همه محققان و دانشمندانی که در scopous (بزرگ ترین پایگاه چکیده و نمایه های استنادی جهان) مقاله دارند و ارجاعات علمی به مقاله آنها وجود دارد را درفاصله 1960 تا اکتبر امسال بررسی می کند. او افزود: در نهایت از میان حدود 10 میلیون محققی که در این لیست قرار دارند، 100 هزار نفر از کل کشورهای دنیا انتخاب می شوند و به عبارتی این دانشگاه هر سال این فهرست 100 هزار نفری را به روز رسانی می کند. افرادی که در این رنکینگ قرار می گیرند، باید حداقل 2 تا 3 هزار ارجاع به مقاله داشته باشند. سجادیان با بیان اینکه مقالات و ارجاعات مربوط به او از 2013 تا 2023 ارزیابی شده اند، گفت: آنچه ما با توجه به تجربیات میدانی و علمی به دست آورده ایم، با مقالات علمی در اختیار دانشجویان و استادان و محققان دیگر قرار دارد.
وی با اشاره به 6 دانشجویی که با او در ارتباط هستند، گفت: این دانشجویان که 5 نفر آنها در مقطع دکترا هستند، در مدت 3 تا 6 ماه تجربیات میدانی و کار با دستگاه High Pressure با فشار بالا را یاد می گیرند. این دستگاه را با توجه به تجربیاتی که درهمین منطقه کسب کرده ام، ساخته ام؛ ساخته ای که امروز می تواند در اختیار استادان غیرمیدانی و دانشجویان باشد.
این دانشمند برتر که در حوزه نانو مواد و سیالات فوق بحرانی و سیستم های فشار بالا تخصص دارد، گفت: مقالات منتشر شده در سطح بین المللی هم در همین حوزه ها بوده و امروز این دستگاه( High Pressure)کاربرد زیادی برای صنعت نفت دارد.
آنچه امروز به عنوان دستاورد علمی و تحقیقاتی در صنعت نفت شاهد هستیم، نتیجه توجه و حمایتی است که از سوی مقام معظم رهبری، رئیس جمهور و هیات دولت و در ادامه شخص وزیر نفت برای تولید علم صورت گرفته است. این حمایت ها به دور از شعار زدگی در بستری روشن و فراگیر اتفاق افتاده و امروز شاهد آن هستیم که دانشمندان و متخصصان صنعت نفت اثرگذاری و سهم قابل توجهی در پیشرفت و خودکفایی این صنعت به عهده دارند.