شرحی بر فعالیت های فراسرزمینی صنعت نفت با تکیه بر دانش و تخصص مهندسان و ایده پردازان ایرانی
قدرت نرم
مشعل صدورخدمات فنی- مهندسی به بیرون از مرزهای کشور زیر نام پالایشگاه های فراسرزمینی، یکی از فعالیت های پر سود به شمار می آید؛ راهبردی که وزارت نفت دولت سیزدهم آن را به عنوان یکی از اولویت های مهم در دستور کارخود قرار داده و شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی را پی گیر عملیاتی سازی آن کرده است. دراین رویکرد که موجب ایجاد ظرفیت تازه ای درکالبد صنعت نفت شده است، نیروهای خلاق و ایده پرداز، محصول اندیشه و مهارت تجربی خود را صرف ارتقا بخشی در داخل و فراسوی مرزهای آن کرده اند. به گونه ای که هم به غنای صنعت نفت کشورمان انجامیده و هم ارزش افزوده قابل توجهی را از این رهگذر به اقتصاد کشور تزریق کرده است. گزارش پیش رو، چشم اندازی است به این سیاست راهبردی کلان و آثار آن درکالبد اقتصاد کشور.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، صادرات نفت خام و میعانات گازی، افزایش چشمگیری یافت و فروش نفت دو برابر شد. اما این افزایش صادرات نفت و میعانات گازی، اتفاقی و ناشی از تحولات و التهابات بازار نفت نبوده؛ بلکه وزارت نفت با تمرکز بر بازارسازی نفت ایران به جای خرید و فروش صرف، مسیر های تازه ای را برای فروش نفت قرار داد.
مصداق این امر، گسترش همکاری های نفتی با کشور های آمریکای لاتین است. بازارسازی نفت ایران در این کشور ها از طریق توسعه همکاری ها و صادرات خدمات فنی - مهندسی در ازای اخذ سهام صنایع پایین دست این کشور هاست؛ سیاستی که اقتصادهای برتر دنیا آن، مبتنی بر آن شکل گرفته اند و برای حفظ آن به ازای صادرات باید محصولی را خریداری کنند.
این سیاست تجاری(صادرات خدمات مهندسی و نفت در ازای سهام داری در صنایع پایین دست نفت کشور های آمریکای جنوبی) به تعریف بازاری جدید برای نفت ایران اقدام کرده که افزون بر سرمایه گذاری ارز های نفتی کشور و صدور خدمات فنی -مهندسی، بازار تضمین شده فروش نفت را هم برای ایران فراهم می کند.
توانمندی ایران در پالایشگاه سازی و بازسازی آن
هادی بیگی نژاد، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی دراین باره به «مشعل» گفت: تعداد کمی از کشورها، صادرات علم و خدمات فنی- مهندسی دارند که خوشبختانه یکی از آنها کشورمان است و قدرت بالایی در زمینه پالایشگاه سازی، بازسازی آن و صدور خدمات فنی- مهندسی دارد و می تواند در سطح بین الملل تاثیرگذار ظاهر شود.
بازی برد - برد با قدرت نرم
به گفته بیگی نژاد، ایران همانطور که درحوزه هایی مثل درمان موفق به جذب مشتری از دیگر کشورها شده است، این توانایی را هم دارد که با ارتقای سطح دانش پالایشگاه سازی و صدورخدمات فنی- مهندسی فعالیت در این حوزه را گسترش دهد.
نماینده مردم ملایر با اشاره به مزایای فعالیت در حوزه پالایشگاهی و صادرات خدمات فنی مربوط به آن ادامه داد: فعالیت هایی همچون پالایشگاه سازی و درکنار آن صدور خدمات فنی - مهندسی به کشورهایی که این خدمات به آنها داده می شود، به لحاظ سیاسی، نوعی قدرت نرم به شمار می رود، ضمن آنکه به واسطه آن می توان شاهد پیوند میان نفت و میعانات گازی کشورمان با دیگر کشورهای جهان باشیم و اثر تحریم ها را خنثی سازیم، از این رو صدور خدمات فنی- مهندسی بازی دو سر برد است.
بیگی نژاد با بیان اینکه وزارت نفت بخوبی در حوزه پالایشگاه سازی ورود کرده است، گفت: در برنامه هفتم توسعه آمده است که هرگاه پالایشگاهی، خارج از کشور با تکیه بر خدمات فنی- مهندسی از سوی وزارت نفت تکمیل و راه اندازی شود، سود سالانه آن برای سرمایه گذاری در اختیار صنعت نفت قرار خواهد گرفت. این مصوبه اکنون در مرحله تایید قرار دارد.
او با تاکید بر اینکه پیش تر فعالیتی درحوزه پالایشگاه های فراسرزمینی نبوده است، تصریح کرد: با رویکرد جدیدی که در این حوزه در وزارت نفت دولت سیزدهم شکل گرفته، انتظار می رود صنعت نفت ایران در آینده نزدیک نیزگام های بیشتر و بلندتری در این عرصه بردارد و به یکی از کشورهای مطرح درصدور خدمات فنی- مهندسی بدل شود.
تاثیر کم تحریم ها در صدور خدمات فنی- مهندسی
حسن مرادی، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران نیز درباره قابلیت های صنعت نفت ایران از جمله صدور خدمات فنی- مهندسی درحوزه پالایشگاه های فراسرزمینی گفت: صادرات خدمات فنی- مهندسی، بدون مشکل نیست؛ اما کشورهای فعال در این حوزه آن را به جان خریده اند. از این رو می توان به اهمیت بالای صادرات خدمات فنی- مهندسی در دیگر کشورها پی برد .
او با بیان تاثیر کم تحریم ها در صدور خدمات فنی- مهندسی ادامه داد: به وسیله پالایشگاه های فرا سرزمینی می توان محصولات آنها را درکشورهدف به فروش رساند. این روش، نوعی بازارسازی تضمینی برای فروش فراورده های نفتی کشورمان نیز به شمار می رود.
این استاد دانشگاه حقوق انرژی با اشاره به جایگاه شرکت های دانش بنیان درصدور خدمات فنی- مهندسی نیز گفت: خوشبختانه شرکت های دانش بنیان در زمینه ساخت، بسیار قوی عمل کرده اند و شاهد پیشرفت بسیارخوبی در این زمینه هستیم.
مرادی تاکید کرد: با ایجاد زیرساخت های مناسب در کشور و توسعه اشتغال می توان از خروج جوانان ازکشورمان جلوگیری و از توانمندی آنها در تمام بخش های فنی- مهندسی صنایع مختلف کشوراز جمله نفت که زیربنایی ترین آنها درحوزه اقتصاد است، بهره مند شد.
نقش مهم خدمات فنی - مهندسی
کارشناسان براین اعتقاد هستند که صادرات خدمات فنی -مهندسی از سوی شرکت های دانش بنیان، نقشی حیاتی درسرمایه گذاری ایران در پالایشگاه های فراسرزمینی دارد. از این رو جوانان و شرکت های دانش بنیان کشورمان با داشتن تخصص در خدمات فنی - مهندسی تجهیزات پالایشی، آنها را قادر می سازد تا بازسازی و بهینه سازی پالایشگاه ها را در کشور های هدف، انجام دهند.
اجرای راهبردی صادرات خدمات فنی- مهندسی در بازسازی پالایشگاه های فراسرزمینی، نتایج مثبتی برای ایران به همراه داشته و ضمن گسترش روابط و مناسبات سیاسی ایران با دیگر کشورها موجب افزایش قابل توجه صادرات نفت خام ایران به آنها شده که مصداق آن افزایش صدورنفت به کشور ونزوئلاست.
موفقیت سرمایه گذاری ایران در پالایشگاه های فراسرزمینی ازطریق صدور خدمات فنی- مهندسی، سیاستی راهبردی و البته متکی به تخصص جوانان ایرانی و شرکت های دانش بنیان است. بی تردید، در این رویکرد که توانمندی ، تخصص ومهارت صاحبان ایده واندیشه حرف اول را می زند، ورود به عرصه فعالیت های فراسرزمینی می تواند نقش و جایگاه صنعت نفت و متخصصان آن را بیش از پیش نمایان سازد. این مهم موجب خواهد شد برای ایران به عنوان کشوری صاحب فن در عرصه نفت، موقعیت های بهتری رقم بخورد و در پالایشگاه های بیرون از مرزهای خود، بخشی از سرمایه و سهام آنها را در اختیار گیرد.
سخن آخر
اقدام دولت سیزدهم در راه اندازی پالایشگاه فراسرزمینی (ونزوئلا)، اقدامی مناسب است؛ چرا که این راه اندازی پالایشگاه و مشابه آن، بازاری برای نفت خام ایران خواهند بود و از نظر صادرات خدمات مهندسی، دانش فنی و تجهیزات ساخته شده از سوی مهندسان داخلی گامی روبه جلو خواهدبود. تردیدی نخواهد بود که با ایجاد بازارهای جدید درکشورهای آمریکای جنوبی یا آفریقا می توان به توسعه این بازاربیش از پیش امیدواربود. ایران هم اکنون ظرفیت و توان راه اندازی پالایشگاه را در دیگر کشورها تجربه کرده و دراین زمینه لازم است برنامه ریزی مناسبی صورت گیرد تا آثار وثمرات آن ملموس شود.
صدورخدمات فنی- مهندسی، راهبردی مهم است که می تواند در افزایش درآمدهای اقتصادی کشورنقش آفرینی کند؛ سیاستی که دولت سیزدهم نیزبه آن توجه دارد و فعال شدن این بخش را به عنوان اولویتی مهم پیگیری می کند.