پژوهشگاه صنعت نفت به دنبال کاهش آلودگی های زیست محیطی است
روش های نـــــوین پایش آب و خاک
مشعل نفوذ آلاینده های نفتی و فراورده های دیگر به محیط زیست، آب و خاک و محیط پیرامون تاسیسات مختلف صنعت نفت، همواره یکی از دغدغه های این صنعت بوده است.
در این سال ها مراجع مختلفی در صنعت نفت به دنبال آن بوده اند که آلودگی آب و خاک در حین برداشت، انتقال یا تبدیل شدن و سایر مراحل نفت و و گاز و سایر فراورده ها را به حداقل ممکن برسانند.
مراکز دانشگاهی و پژوهشی زیادی در این سال ها موضوع آلودگی آب و خاک در نتیجه ارتباط با مراکز صنعتی را بررسی و پایش کرده اند اما یکی از مراکز فعال در این عرصه پژوهشگاه صنعت نفت است که بدون وقفه، روی این موضوع فعال است و تاکنون سهم قابل توجهی در پایش و پاکسازی آب و خاک مناطق مختلف کشور از آلودگی های مختلف نفتی داشته است.
پژوهشکده حفاظت صنعتی پردیس انرژي و محيط زيست پژوهشگاه صنعت نفت، در این سال ها پروژه های مختلفی را در حوزه «توسعه و اجراي فناوري هاي زيستي برای پاكسازي خاك هاي آلوده به تركيبات نفتي در مناطق عملياتي» داشته و در ارتباط و همکاری با شرکت های زیرمجموعه، پروژه های متعددی اجرا کرده است و یا در حال اجرا دارد.
پایش برای سند جامع تحول زیست محیطی
خاک های آلوده به ترکیبات نفتی، برای کاربردهای کشاورزی، مسکونی و تفریحی مناسب نبوده و باعث خسارت های اقتصادی، اکولوژیک و کشاورزی می شود، به همین دلیل است که شرکت های مختلف نفتی به دنبال شیوه ها و راهکارهایی برای کاهش این آسیب یا حذف احتمال چنین آلودگی هایی هستند. برطرف سازی آلودگی از خاک های آلوده، یکی از گام های اساسی صنعت نفت در مسیر ایجاد محیط زیست سالم و پایدار است؛ چرا که این مجموعه با مخاطراتی جبران ناپذیر که این آلودگی می تواند ایجاد کند، کاملا آگاه است.
پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت بر اساس برنامه جامع این پژوهشگاه در زمینه ارزیابی لکه های نفتی در حوزه های آبی و خاکی اقدام می کند و در این باره با تدوین برنامه جامع، اقدام به ایجاد آزمایشگاه های مرجع بر خط برای پایش آلودگی نفتی کرده است. می توان گفت با توجه به تجربیات و پروژه های بسیاری که تاکنون با همکاری پژوهشگاه صنعت نفت اجرا شده، حالا دیگر فناوري پاكسازي زيستي خاك هاي آلوده به مواد نفتي، بومي شده و پژوهشگاه صنعت نفت به دنبال روش های نو پاکسازی آلودگی خاک و آب است.
تلاش و همراهی پژوهشگاه صنعت نفت در حوزه پاکسازی و پالایش آلودگی های نفتی در مناطق مختلف در قالب پروژه های مختلفی اجرا شده است که پاک سازی میعانات گازی از آب های زیرزمینی عسلویه، پاک سازی ده ها هزار تن خاک آلوده به مواد نفتی در مناطق عملیاتی مانند پالایشگاه اراک، جزیره های خارگ و لاوان، رفع آلودگی از خاک های آلوده با استفاده از روش های بیوزیستی، ساخت نمک زدا به صورت dual frequency در واحدهای نمک زدایی،همچنین مطالعات خوردگی در واحدهای بهره برداری تنگ بیجار از جمله پروژه های اجرا شده توسط این مجموعه در ارتباط با شرکت های مختلف نفت و گاز بوده است. البته برخی شرکت های زیرمجموعه شرکت ملی نفت همچون شرکت نفت فلات قاره به دلیل شرایط کاری و جغرافیایی و گستردگی حوزه عملیاتی خود، بیش از سایر شرکت ها با مسئله آلودگی محیطی مواجه هستند. اخیرا هم سرپرست ایمنی، بهداشت و محیط زیست سازمان منطقه ویژه پارس از پایش سلامت آب و خاک منطقه ویژه پارس با مشارکت پژوهشگاه صنعت نفت در منطقه خبر داده است. مهرزاد غیبی افزود: این پایش همسو با سند جامع تحول زیست محیطی منطقه ویژه پارس است که پروژه طراحی شبکه پایش آلودگی آب های زیرزمینی و خاک منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس را در بر می گیرد؛ البته منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس طراحی شبکه پایش کیفیت خاک و آب زیرزمینی در منطقه پارس را به همراه پایش کیفیت هوای محیطی و برآورد موجودی انتشار آلاینده های هوا و گازهای گلخانه ای را هم در حال انجام دارد.
همسو با همین توافق دو جانبه پاکسازی آب های آلوده، ایجاد شبکه پایش محیط زیستی، پایش هوا و تراز صوتی و پساب خروجی در دستور کار قرار دارد. پژوهشگاه صنعت نفت با استفاده از روش های نوین پاک سازی، خاک های آلوده به مواد نفتی را در تمامی مناطق عملیاتی صنعت نفت احیا می کند و این به آن معناست که روش های زیستی را جایگزین روش های شیمیایی کرده است.
همچنین اندازه گیری آلاینده های زیست محیطی در آب، هوا و خاک با طراحی و ساخت دستگاه های پایش آلودگی از سوی محققان پردیس انرژی و محیط زیست پژوهشگاه و امحای لجن های نفتی در مناطق عملیاتی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی از سوی کارشناسان پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان زمینه های همکاری مشترک اعلام شده است.
هماهنگی و همکاری با سازمان محیط زیست
از آنجا که پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان مرجعی معتبر و فعال در زمینه پایش و حفاظت از محیط زیست مناطق نفت خیز معرفی شده است، این مجموعه جهت همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست به منظور بهره گیری از ظرفیت های دو طرف برای حل مسائل زیست محیطی کشور تفاهم نامه های مختلفی را منعقد کرده است. در همین زمینه در سال های اخیر پایش آب، هوا و خاک منطقه عسلویه با همکاری محققان وزارت نفت انجام داده است؛ این گزارش ها هر سال مبنای برنامه ریزی اصولی و پایه ای برای منطقه بوده است. یکی از پروژه هایی که محققان پژوهشگاه صنعت نفت تحت نظارت سازمان محیط زیست اجرایی کرده اند، پاک سازی درجا خاک های آلوده به ترکیبات نفتی با روش گیاه پالایی بوده است. پاک سازی خاک های آلوده به ترکیبات نفتی برای اولین بار به صورت درجا با روش گیاه پالایی در تنگه گندمکار استان چهار محال و بختیاری با دانش فنی پژوهشگاه صنعت نفت انجام شد.
از سال گذشته عملیات بهسازی خاک با افزودن عناصر مورد نیاز خاک های آلوده در منطقه گندمکار آغاز شد و با همکاری شرکت خطوط لوله و مخابرات منطقه اصفهان و با نظارت کارشناسان سازمان حفاظت از محیط زیست استان چهار محال و بختیاری در منطقه گندمکار اجرایی شد. بر پایه این گزارش، این پروژه با کاشت 570 اصله نهال در محل های پایین دست و بالادست خط لوله نفت مارون در منطقه گندمکار پیگیری و انجام شده است. در این فرایند، ریشه گیاه، برهمکنش بسیار خوبی با باکتری های تجزیه کننده ترکیبات نفتی در خاک برقرار می کند و این به تجزیه سریع تر آلاینده ها توسط باکتری در خاک منجر می شود.
بر پایه آنالیز های آزمایشگاه های محیط زیست، این پروژه با موفقیت انجام شده و غلظت آلودگی هیدروکربنی در خاک منطقه به محدوده ی استاندارد یعنی 0. 1 درصده رسیده است. باید توجه داشت که صیانت از منابع صنعت نفت به شکل بهینه سازی مصرف انرژی یا توسعه انرژی های نو، کنترل و مدیریت خوردگی و همچنین حفظ محیط زیست از طریق فناور ی هایی که در پایش و رفع آلودگی های زیست محیطی کاربرد دارند، از مهم ترین فعالیت های پردیس انرژی و محیط زیست پژوهشگاه است. اگرچه این موضوع در گذشته صرفا به صورت شعار مطرح بود، اما در حال حاضر پژوهشگاه با همکاری شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت مستقیما مشکلات زیست محیطی پروژه ها و مجتمع های تولیدی و صنعتی را بررسی و تا حد امکان برطرف می کند.
یکی از ارکان مهم توسعه پایدار، صیانت از منابع انرژی، منابع زیست محیطی مانند آب، خاک و هوا و همچنین منابع تجهیزاتی است که به همین منظور پژوهشگاه صنعت نفت سال های بسیاری است برای صیانت از این منابع در قالب سه پژوهشکده این فعالیت ها را سازماندهی می کند.