حکمت های علوی؛
4 ویژگی اهل بهشت از نگاه امام محمد باقر(ع)
امام محمد باقر(ع) فرموده اند: هر کسی از مؤمنین که دارای این چهار خصوصیت باشد، خداوند او را در برترین مراتب مرتفع بهشتی و مرکز قرب الهی جا می دهد که شرف واقعی هم آنجاست؛ در غرفه هایی که مرکز و محل شرافت است؛ شرافت کامل. این چهار خصوصیت چیست؟
مَن آوَى الیَتیمَ وَ نَظَرَ لَهُ فَکانَ لَهُ اَبا
این اولی است؛ ببینید چطور ناگهان [حدیث] از عبادات، ذکر، دعا و مانند اینها منصرف می شود به یک مسأله اجتماعی و انسانی. می گوید: شما ضعیفی را پناه بدهید (آوی یعنی پناه دادن) و مثل پدر با او رفتار کنید.
وَ مَن رَحِمَ الضَّعیفَ وَ اَعانَهُ وَ کَفاه
خصوصیت دیگر را اینگونه بیان کرده است: کسی که فرد ضعیفی را مورد ترحم قرار بدهد و به او کمک کند و او را کفایت کند. بیشتر ابتلائات جوامع بشری از اول خلقت دنیا تا به امروز عبارت است از پایمال شدن حقوق ضعفا. آن کسی که قوی است، آن کسی که دارای قدرت روحی یا قدرت مالی یا قدرت مقامی است، از معرکه های اجتماعی که به طور طبیعی وجود دارد، خود را نجات می دهد؛ اما ضعیف زیر پا له می شود. چنانچه کسی تصمیم بگیرد و این را تکلیف خود قرار بدهد که به ضعفا مهربانی، کمک و ترحم کند،یکی از این 4 خصلتی که انسان را در اعلی علیین قرار می دهد، دارد.
البته باید توجه داشته باشیم که این فضیلت هم مثل فضایل دیگر، مدعیانی دارد که به زبان مدافع حقوق ضعفا هستند؛ اما در عمل هیچ کاری انجام نمی دهند. اینکه بحث حقوق بشر و مانند آن را مطرح می کنند، به این معناست که می خواهند از ضعفا حمایت کنند؛ امّا 100درصد در نقطه مقابل قرار می گیرند، یعنی نه فقط از ضعفا حمایت نمی کنند؛ بلکه آنجا که پای منافعشان به میان آید، در کنار اقویا قرار می گیرند و ضعفا را لگد هم می کنند. مثل این دولت ها و قدرت ها که اگر زمانی اختلافی بین آمریکا و دولتی دیگر به وجود آید، طرف آمریکا را می گیرند؛ چون او قوی تر است. بنابراین حمایت از ضعفا، خصلتی است که اگر در عمل اتفاق بیفتد، انسان را در اعلی علیین قرار می دهد.
وَ مَن اَنفَقَ عَلى والِدَیهِ وَ رَفَقَ بِهِما وَ بَرَّهُما وَ لَم یَحزُنهُما
سومین خصلت این است که شخص پدر و مادرش را محزون و اندوهگین نکند؛ چراکه رفتار با پدر و مادر خیلی مهم است. بنابراین باید حضور پدر و مادر را غنیمت شمرد و ثواب الهی را که در خدمت به آنها، وعده داده شده، دریافت کرد. به عنوان مثال اگر فرزندی که از نظر مالی در سطح مطلوبی قرار دارد، پدر و مادرش را تامین مالی کند، با آنها رفتاری توأم با مهربانی و رِفق و ملایمت داشته باشد و به آنها نیکی کرده و اندوهگینشان نکند، در اعلی علیین قرار می گیرد.
وَ لَم یَخرِق لِمَملوکِهِ وَ اَعانَهُ عَلى ما یُکَلِّفُهُ وَ لَم یَستَسعِهِ فیما لا یُطیق
خصوصیت چهارم به سختگیری نکردن نسبت به مملوک و بَرده اشاره دارد؛ البته چون در زمان گذشته برده بود، از این کلمه استفاده شده؛ اما به طور کلی به معنی خدمتکار، زیردست یا آن کسی است که با دستور شما کار می کند. بنابراین اگر کسی نسبت به انجام تکلیف کارمند یا زیردست خود سختگیری نکند، در اعلی علیین و جایگاه رفیع بهشتی ساکن می شود.
عرفه و اعمال آن
تا غروب آفتاب، دستش رو به آسمان بلند بود و با تضرع اشک می ریخت... تا بالاخره بخشیده شد...
خداوند متعال در روز عرفه، به سه مکان و سه گروه از انسان ها توجهی ویژه دارد:
کربلا و زائران امام حسین(ع)، صحرای عرفات (در نزدیکی مکه) و حجاج بیت الله و هر جا از دنیا که دستی به سوی او بلند شود و دلی بشکند.
چرا «عرفه»؟
آنگاه که جبرییل(ع) مناسک حج را به حضرت ابراهیم(ع) می آموخت، چون به عرفه رسید، به او گفت: «عرفت؟» یعنی «یاد گرفتی؟» و او پاسخ داد: آری. از این رو به این نام خوانده شد.
وجه دیگر اینکه مردم از این جایگاه و در این سرزمین به گناه خود اعتراف می کنند.بعضی دیگر هم آن را برای تحمل صبر و رنجی می دانند که به منظور رسیدن به آن باید متحمل شد؛ چراکه یکی از معانی «عرف» صبر و شکیبایی و تحمل است.
حضرت آدم(ع) در عرفات
روایتی از امام صادق(ع) است که فرموده اند: وقتی جد اعلای ما حضرت آدم(ع) از باغ بهشتی به زمین فرود آمد، چهل روز هر بامداد بر فراز کوه صفا با چشم گریان در حال سجده بود. جبرییل(ع) فرود آمد و پرسید:
ـ چرا می گریی، ای آدم؟
ـ چرا نگریم درحالی که از جوار خداوند به این دنیا فرود آمده ام؟
ـ به درگاه خدا توبه کن و به سوی او بازگرد.
ـ چگونه؟
جبرییل در روز هشتم ذی الحجه آدم را به منا برد، آدم شب را در آنجا ماند و صبحگاهان عازم صحرای عرفات شد. جبرییل هنگام خروج از مکه، احرام بستن و لبیک گفتن را به او آموخت و چون عصر روز عرفه فرا رسید، آدم را به غسل فراخواند و پس از نماز عصر، او را به وقوف در عرفات دعــوت کرد و کلماتی را که از پــروردگار دریــافت کرده بــود، به وی تعلیم داد. این کلمات عبارت بودند از:
سبحانک اللهم و بحمدک لا اله الا انت علمت و ظلمت نفسی واعترفت بذنبی اغفر لی انک انت الغفور الرحیم
جز تو خدایی نیست. کار بدی کردم و بر خود ظلم نمودم.اینک به گناه خود اعتراف می کنم.مرا ببخش که تو بخشنده و مهربانی.
آدم(ع) تا غروب آفتاب همچنان دعا می کرد و با تضرع اشک می ریخت. وقتی که آفتاب غروب کرد، همراه جبرییل روانه مشعر شد و شب را آنجا گذراند. صبحگاهان در مشعر به پاخاست و به دعا پرداخت... تا اینکه سرانجام بخشیده شد حضرت ابراهیم(ع) در عرفات
جبرییل(ع) در صحرای عرفات، مناسک حج را به حضرت ابراهیم(ع) آموخت و حضرت ابراهیم(ع) در برابر او فرمود: عَرِفتُ، عَرِفتُ (شناختم، شناختم).
پیامبر خاتم(ص) در عرفات
دامنه کوه عرفات در زمان صدر اسلام، کلاس صحرایی پیامبر اسلام(ص) بود و بنا به گفته برخی مفسران، آخرین سوره قرآن در صحرای عرفات بر پیغمبر(ص) نازل شد و پیغمبر آن را به مردم و شاگردانش تعلیم فرمود.
رسول گرامی اسلام(ص) در چنین روزی، سخنان تاریخی خود را در اجتماع عظیم و باشکوه حجاج بیان داشت:
... ای مردم سخنان مرا بشنوید! شاید دیگر شما را در این مکان ملاقات نکنم. شما بزودی به سوی خدا بازمی گردید. در آن جهان به اعمال نیک و بد شما رسیدگی می شود. به شما توصیه می کنم هرکس امانتی نزد اوست، به صاحبش برگرداند.
ای مردم بدانید ربا در آیین اسلام ، حرام است. از پیروی شیطان بپرهیزید. به شما سفارش می کنم که به زنان نیکی کنید، زیرا آنها امانت های الهی در دست شما هستند و با قوانین الهی بر شما حلال شده اند.
... من در میان شما دو چیز به یادگار می گذارم که اگر به آن دو چنگ زنید، گمراه نمی شوید، یکی کتاب خدا و دیگری سنت و (عترت) من است.
هر مسلمانی با مسلمان دیگر برادر است و همه مسلمانان جهان با یکدیگر برادرند و چیزی از اموال مسلمانان بر مسلمانی حلال نیست، مگر اینکه آن را به رضایت به دست آورده باشد...
برخی از اعمال شب و روز عرفه
احیا، نماز و عبادت در شب عرفه، دعا در شب عرفه (که گفته شده است مستجاب می شود) ، زیارت امام حسین(ع) در شب عرفه، غسل،روزه روز عرفه (اگر سبب ضعف و مانع از دعا و مناجات نشود)،قرائت دعای عرفه امام حسین(ع) (که بهتر است بعد از نماز عصر باشد)، قرائت دعای عرفه امام سجاد(ع) (که در صحیفه سجادیه موجود است)، زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه، زیارت حضرت ابوالفضل العباس(س) در روز عرفه،اعتراف و اقرار به گناهان،دو رکعت نماز که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده می شود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد،پنجاه مرتبه سوره توحید خوانده می شود. (این نماز در واقع همان نماز حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام است).
عطر ماندگار: از بیانات رهبر معظم انقلاب
دهه اول ذی الحجه، مصداق ایام معلومات
این ایام، ایام دهه اول ذی الحجه است. شما جوانان عزیز، دل های نورانی، روحیه های شاداب، فرزندان عزیز من، توجه داشته باشید که یکی از بهترین روزها و شب های دوره سال، از لحاظ فضیلت و امکان ارتباط دل ها با خدا، همین روزهاست. مایه و قوام اصلی همه حرکت های بزرگ و پیروز، ذکر الهی است؛ یاد خدا بودن، با خدا ارتباط داشتن. خدا در قرآن می فرماید: «و یذکروا اسم الله فی ایام معلومات».در حدیث دارد که «ایام معلومات» که خدای متعال به ذکر در این ایام دستور داده است، همین ده روز اول ذی الحجه است.
در این ده روز، روز عرفه وجود دارد که روز دعا و استغفار و توجه است. دعای سراسر عشق و شور و سوز در روز عرفه، که سیدالشهدا امام حسین(ع) در مراسم عرفات انشا فرموده است، نشان دهنده آن روحیه شیدایی و عشق و شوری است که پیروان اهل بیت(ع) در یک چنین ایامی باید داشته باشند. این ایام را قدر بدانید. فرصت مال شماست. همچنان که امروز فرصت پیشرفت، فرصت شکوفایی، فرصت حرکت های بزرگ سیاسی و انقلابی و اجتماعی مال شما جوان هاست، فرصت توجه به خدای متعال و ذکر الهی و مستحکم کردن رابطه قلبی با خدا هم متعلق به شماست.(11/08/1390)