مسیر طولانی لبنان برای استخراج گازفراساحل
شعیب بهمن ولید فیاض، وزیر انرژی لبنان از آغاز اکتشاف گاز در آب های لبنان از سوی شرکت توتال انرژی فرانسه خبر داده است. وی پس از ملاقات با یک هیئت ارشد توتال انرژی در بیروت تاکید کرده که این کشور به محض نهایی شدن قرارداد مرزی دریایی با کشورهای همسایه، روند اکتشاف گاز در آب های خود را آغاز خواهد کرد. منظور وزیر انرژی لبنان، مذاکراتی بود که دولت این کشور با میانجیگری آمریکا با اسرائیل انجام داد تا در مورد خطوط ساحلی خود با اراضی اشغالی به یک موقعیت مشخص دست یابد. با توجه به نهایی شدن این توافق، دولت لبنان بیش از هر زمان دیگر تمایل دارد مقدمات اکتشاف فراساحلی گاز را فراهم کند، زیرا لبنان امیدوار است با کشف انرژی در مناطق فراساحل، اقتصاد خود را که از بدهی عمومی شدید رنج می برد، تقویت کند.
منابع نفت و گاز
مدیترانه شرقی که به دلایل ژئوپلیتیک، منطقه ای بسیار پیچیده است، در سال های اخیر با کشف و استخراج نفت و گاز از نظر انرژی نیز مورد توجه قرار گرفته است، به خصوص که هنوز مقادیر زیادی نفت و گاز در این منطقه دارد که کشف و بهره برداری نشده است. بر اساس مطالعات و بررسی های 20 سال گذشته در حوزه شرق دریای مدیترانه،گاز این منطقه حدود 120 تا 130 تریلیون فوت مکعب برآورد شده است. در دسامبر ۲۰۱۹ میلادی، نادا بستانی، وزیر انرژی پیشین لبنان، مجوز حفاری نخستین چاه اکتشافی در لبنان را به شرکت توتال فرانسه اعطا کرد. در ماه آوریل سال ۲۰۱۹ میلادی، بستانی از آغاز دور دوم صدور مجوز برای اکتشاف نفت و گاز در پنج بلوک در لبنان خبر داده بود. در حالی که به نظر می رسد قراردادهای نفت و گاز لبنان به شرکت های فرانسوی از جمله توتال تعلق گرفته، این سوال مطرح می شود که این کشور از چه میزان ذخایر انرژی در دریای مدیترانه برخوردار است؟ همچنین چند درصد از این میادین را «ذخایر تجاری» تشکیل می دهند که مقادیر مقرون به صرفه ای از نفت و گاز را درون خود جا داده باشند،زیرا درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز باید همه هزینه ها از جمله سود حاصل از این امر را پوشش دهد و بازدهی سودآوری داشته باشد تا سرمایه گذاران در آن جذب شوند. تخمین ها و گزارش های متناقضی در مورد اندازه ثروت گاز لبنان و ارزش آن و همچنین تاریخ شروع اکتشاف و استخراج منجر به فروش و نحوه استفاده از این ثروت وجود دارد. با این حال برآوردهای ناشی از داده های لرزه نگاری دوبعدی و سه بعدی که طی دو دهه گذشته صورت گرفته است، نشان می دهد در منطقه انحصاری اقتصادی لبنان با مساحت 22730 کیلومترمربع، حدود 25 تا 32 تریلیون فوت مکعب گاز در جنوب غربی این منطقه وجود دارد. منطقه انحصاری اقتصادی لبنان در دریای مدیترانه بیش از 30 درصد از حوضه های غنی از گاز شام را دربر می گیرد. این محدوده شامل 10 منطقه دریایی با مساحتی بین 1201 تا 2374 کیلومترمربع در هر مربع است که عملیات جست وجو در دو مورد از آنها (بخش 4 و بخش 9) به کنسرسیومی متشکل از 3 شرکت به نام های توتال فرانسه و انی ایتالیا واگذار شده است.به نظر می رسد اگر لبنان طی چند سال آینده موفق به استخراج گاز از آب های منطقه انحصاری اقتصادی خود شود، با توجه به موقعیت جغرافیایی که در آن قرار گرفته، به بازیگر مهمی تبدیل خواهد شد. با این حال باید توجه داشت که همه این اعداد بر اساس بررسی های لرزه ای و تصویربرداری سه بعدی و دوبعدی تخمین زده شده اند و ممکن است هنگام حفاری و استخراج، به طور کامل متفاوت باشند و افزایش یا کاهش یابند.
فرصت اقتصادی
از سال 2019 لبنان در حال تجربه یک فروپاشی اقتصادی و مالی است که به پیامدهای فاجعه بار منجر شده است و بانک جهانی آن را در زمره بدترین کشورهای جهان از سال 1850 قرار داده است، زیرا بیش از 80 درصد لبنانی ها زیر خط فقر هستند و واحد پول لبنان ۹۰ درصد ارزش خود را در سه سال گذشته از دست داده است. نرخ دلار در برابر پوند لبنان از 1500 پوند به دلار به 40 هزار پوند جهش کرده و باعث شده پول لبنان ارزش خرید خود را از دست بدهد و سطح تورم به نرخ های بی سابقه ای به ویژه در حوزه قیمت مواد غذایی و کالاهای اساسی برسد؛ به همین دلیل بانک جهانی، بحران فعلی اقتصاد لبنان را از عمیق ترین رکودهای تاریخ معاصر نامیده است.
در رویارویی با این واقعیت، لبنانی ها برای خروج از بن بست کنونی و بازگرداندن حیات به اقتصاد خود، حسابی ویژه روی منابع نفت و گاز در دریای مدیترانه می کنند؛ این در حالی است که لبنان در روند استخراج و فروش گاز چندین سال از همسایگان خود در حوزه شرقی دریای مدیترانه عقب است. در حالی که اسرائیل، مصر و قبرس، استخراج گاز از دریا و فروش آن به بازارهای جهانی را آغاز کرده اند، لبنان همچنان در مرحله اکتشاف قرار دارد. این کشور از 10 بلوک دریای خود تنها در دو بلوک موفق به اکتشاف شده است. بلوک های 4 و 9 طی یک مناقصه به شرکت های بین المللی واگذار شده اند. کنسرسیومی متشکل از 3 شرکت توتال فرانسه، نووتاک روسیه و ایتالیا عهده دار اکتشاف و استخراج از این بلوک ها شده اند؛ البته مدیریت و هدایت این کنسرسیوم را توتال به عهده دارد. در این بین جنگ روسیه و اوکراین و متعاقب آن تحریم های آمریکا علیه شرکت های روسی به خروج شرکت نووتاک از مجموعه شرکت های فعال در لبنان منجر شد.
چشم انداز
اگرچه رفع موانع و تقویت روند اکتشاف نفت و گاز در دریای مدیترانه خبر خوبی برای لبنانی ها محسوب می شود، اما تخمین ها برای شروع استخراج گاز در لبنان بین 5 تا 7 سال است. اگرچه برخی کارشناسان، 3 سال را نیز زمان کافی برای استخراج در نظر می گیرند، اما نکته مهم در این بین، میزان سرمایه گذاری و فناوری مورد استفاده برای اکتشاف و استخراج است. در واقع اگر همه اقدام ها با سرعت و بدون تأخیر از سوی دولت لبنان صورت گیرد و شرکت های دارای سرمایه و فناوری، کار خود را برای اکتشاف و استخراج شروع کنند، آنگاه حداقل 3 سال زمان لازم است. با این حال رسیدن به این مرحله مستلزم انجام اصلاحات از سوی دولت است، زیرا اکثر شرکت های بزرگ از همکاری با دولت هایی که فساد در آنها گسترده است، طفره می روند.
از این رو اگر لبنان خواهان دستیابی سریع تر به منابع نفت و گاز خود در مدیترانه است، باید هر چه سریع تر بسیاری از اصلاحات لازم را برای بازتولید سیستم قضایی، مالی و اقتصادی خود انجام دهد. این در حالی است که کشف و استخراج انرژی با توجه به درآمدهای کلانی که دارد، موجب تشدید رقابت های سیاسی در این کشور خواهد شد؛ البته جریان های سیاسی که واقعا خواهان حل مشکلات مردم هستند، امیدوارند که لبنان با دستیابی به این منابع،زیرساخت های خود را توسعه دهد و امید را به مردم باز گرداند.