صنعت پتروشیمی در آستانه 60 سالگی پروژه ها را با محور تکمیل زنجیره ارزش دنبال می کند
افق روشن برای ارز آورترین صنعت
مشعل صنعت پتروشيمي ايران یک سال دیگر را پشت سر گذاشت. سال هایی که با شرايطی متفاوت نسبت به سال هاي قبل گذشته و فعالان این عرصه در مقابله با یک جنگ تمام عیار اقتصادی بوده اند. صنعت پتروشيمي با عبور از این فشارهای سخت و رسيدن به ظرفیت تولید بيش از 100 ميليون تن محصولات متنوع خود، خیزی بلند برای یک دوره 10ساله برداشته است. در شرایطی که دشمنان ایران فکر می کردند با تحریم و فشارهای مختلف در دانش فنی و تجهیزات و جریان فروش، می توانند کمر صنعت نفت و پتروشیمی راخم کنند، شرکت های فعال در این عرصه نشان دادند که نه تنها می توانند روی پای خود بایستند وجریان تولید و توسعه متوقف نشود، بلکه همراه وکمک خوبی به منظور تامین ارز برای اقتصاد کشور باشند.
صنعت پتروشیمی در آغاز قرن جدید، برنامه ای 10ساله را برای آینده کوتاه مدت خود تدارک دیده است که در آن تعداد قابل توجهی از پروژه های بالادست و پایین دست این صنعت درجریان تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی، اجرا خواهند شد؛ طوری که به گفته مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ظرفیت تولید محصول در این صنعت در 10 سال آینده به ۲۰۰ میلیون تن درسال و درآمد سالانه به ۱۸۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
۱۰۳ طرح کوچک و بزرگ پتروشیمی آماده است
صنعت پتروشیمی با تجربه سال های گذشته خود، اکنون به مرحله ای رسیده است که به خوبی می تواند برنامه ای بلند مدت را با توجه به ذخایر نفت و گاز به عنوان خوراک و سوخت، دسترسی های داخلی و منطقه ای و بازارهای داخلی و جهانی داشته باشد. در کنار این، باید به تعداد قابل توجه متخصصان، پژوهشگران و سرمایه گذاران در صنعت پتروشیمی نیز اشاره کرد که حداقل در دوران تحریم به خوبی نشان دادند می توانند جای خالی شرکت های خارجی، دانش فنی و حتی سرمایه گذاری آنها را پر کنند. بر اساس آنچه مرتضی شاهمیرزایی اعلام کرده، هم اکنون حدود ۸۰ میلیارد دلار بسته های سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی درحال اجراست که بخشی از این مقدار درحد موافقت اصولی و مجوز است و به زودی به مراحل اجرایی می رسد. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی به ۷۰ مجتمع پتروشیمی فعال درکشور اشاره و اظهار کرده است: ۱۰۳ طرح کوچک و بزرگ آماده است که بخشی از آنها در برنامه هفتم توسعه و بخشی هم در برنامه هشتم توسعه قرار دارد. میانگین پیشرفت طرح های برنامه هفتم توسعه ۳۱ درصد است و طرح های مطلوبی برای سرمایه گذاران علاقه مند است. شاهمیرزایی ازجمله مدیرانی است که با ورود به صنعت پتروشیمی، زمینه حضور سرمایه گذاران را بیش از قبل فراهم کرده است و تلاش می کند سرمایه داخلی شرکت های پتروشیمی و هلدینگ ها را دوباره در داخل پتروشیمی جذب کند. او بارها اعلام کرده است که مدیریت سرمایه گذاری و برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، پذیرای سرمایه گذارانی است که بخواهند در این صنعت سرمایه گذاری کنند. معاون وزیر نفت به انواع محصول پتروشیمی تولیدی در کشور اشاره و تصریح کرده است: باقیمانده محصولات پتروشیمی نیز در بسته های سرمایه گذاری تعریف و به سرمایه گذاران معرفی شده است که اجرای این طرح ها می تواند درآمد بسیار خوبی برای سرمایه گذاران داشته باشد. وی رویکرد دولت سیزدهم را تکیه بر ظرفیت داخلی دانسته و افزوده است: ۲۱ طرح هم تعریف شده است که اجرای این طرح ها صنعت پتروشیمی را از واردات محصولات مربوط به این صنعت بی نیاز می کند و شعار محوری صنعت پتروشیمی، تکمیل زنجیره ارزش است.
تامین 40 تا 90 درصد تجهیزات صنعت پتروشیمی از داخل
نکته قابل توجه در مورد ظرفیت نزدیک به 100 میلیون تنی کنونی و 200 میلیون تنی در 10سال آینده این است که این مهم با تکیه بر توان متخصصان، دانشمندان و فعالان این صنعت محقق شود. این ارزش آفرینی امروز و یک دهه آینده، یک تفاوت مهم هم دارد و آن این است که محصولات پیش بینی شده برای بازارهای آینده در ادامه تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی خواهند بود و به این ترتیب، ارزش افزوده چند برابری را برای صنعت و اقتصاد کشور ایجاد می کنند. بر اساس اعلام شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم اکنون طرح های فعال در 10 هلدینگ کشور توزیع شده که بیشترین طرح در شرکت پتروشیمی خلیج فارس متمرکز بوده و بعد از آن هم برخی از طرح ها در سرمایه گذاری اهداف فعال است. بر همین اساس مدت زمان در نظر گرفته شده برای بهره برداری از این طرح ها پایان برنامه هفتم توسعه اعلام شده است.
صنعت پتروشیمی از معدود صنایعی به شمار می رود که در زمینه زنجیره ارزش و تأمین کالا و استفاده حداکثری از ظرفیت های داخلی سرآمد است. به طور معمول، بین 40 تا 90 درصد تجهیزات مورد نیاز صنعت پتروشیمی از منابع داخلی تأمین می شود، زیرا این صنعت در استفاده حداکثری از صنایع داخلی به بلوغ لازم رسیده و می تواند موتور محرک خوبی برای اقتصاد کشور باشد.
آنچه امروز در دستیابی به دانش فنی و ساخت تجهیزات به خصوص درحوزه ساخت بار اول محقق و پیشرفت های چشمگیری که در زمینه ساخت و بومی سازی کاتالیست های پتروشیمی انجام شده، از جمله دستاوردهایی است که صنعت پتروشیمی در سال های اخیر با اتکا به توان داخلی و تلاش محققان و دانشجویان و مجموعه های فناور و دانش بنیان به دست آورده است.
15 میلیارد دلار درآمد تنها برای یک سال
صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از ارزآورترین صنایع در کشور، باید برنامه ای روشن و سازنده در افق کوتاه و بلند مدت خود داشته باشد. این صنعت فارغ از گستردگی و اثرگذاری که در اقتصاد کشور دارد،چشم امیدی برای تامین ارز مورد نیاز دولت است و می تواند سهم قابل توجهی در حضور کشورمان در بازارهای جهانی داشته باشد.
شرکت های پتروشیمی به شکل انفرادی یا در قالب هلدینگ ها و مجموعه هایی چند وجهی توانسته اند در سال های گذشته در کنار برنامه های توسعه ای خود با کشورهای دیگر تعامل برقرار کنند و حضوری موثر و ثابت در بازارهای جهانی داشته باشند. مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی نقش پتروشیمی در حوزه ارزآوری را بسیار تعیین کننده توصیف کرده و گفته است: در سال جاری و تاکنون 10.5 میلیارد دلار ارز پتروشیمی در سامانه نیما برای مصارف بازرگانان عرضه شده است و تا پایان سال جاری این رقم بیشتر خواهدشد، ضمن اینکه سال گذشته هم ۱۵ میلیارد دلار ارز از صنعت پتروشیمی به دست آمده که رقم بسیار مهمی است. با توجه به نوسان بازارهای جهانی و تغییر معادله و بازی بازیگران، به نظر می رسد سهم شرکت های پتروشیمی در این بازارها هر روز بیشتر و متنوع تر خواهد شد، بسیاری از تحلیلگران بازارهای نفت آمارهای مختلفی از کاهش تقاضاهای جهانی برای نفت و افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمی به خصوص در محصولات پایین دست و نهایی اعلام کرده اند.
حرکت و برنامه ریزی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت های فعال این صنعت به سمت تکمیل زنجیره ارزش و جلوگیری از خام فروشی سودآوری بسیار بیشتری را برای کشور به همراه دارد. فارغ از پروژه هایی که از گذشته کلنگشان به زمین خورده و وزارت نفت در این دوره سعی بر اتمام پروژه های نیمه تمام داشت، پروژه های جدیدی که پیگیری می شوند، همگی مبتنی بر تامین خوراک پایدار و تنوع و بازارهای هدف و رسیدن به محصول نهایی هستند. قدمت صنعت نفت ایران بیش از ۱۱۰ سال رسیده و صنعت پتروشیمی نیز به نزدیک۶۰ سالگی رسیده و حالا با توجه به این قدمت و تجربه لازم است آگاهانه و با افقی بلندمدت تر برای ماندگاری در بازارهای جهانی و ارزش آفرینی بیشتر برای کشور برنامه ریزی شود.