نگاه کارشناسان و نمایندگان مجلس به شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه
کلوپ تحریمی ها
مشعل ایران و روسیه در آستانه تحولات و همکاری های اقتصادی جدیدی قرار گرفته اند. سابقه همکاری های دو کشور در سال های گذشته نشان می دهد که در دوره های مختلف، تعاملات دو سویه ای میان آنها برقرار بوده، اما حجم این تبادلات و همسویی به این اندازه نبوده و امروز با گشوده شدن پنجره های اقتصادی بیشتر، روسیه به یک هم پیمان مهم اقتصادی برای ایران تبدیل شده است.
کارشناسان خبره حوزه انرژی همچون محمد علی خطیبی، معاون اسبق شرکت ملی نفت و نماینده سابق ایران در اوپک و برخی نمایندگان مجلس ازجمله موسی احمدی، نماینده استان بوشهر در مجلس شورای اسلامی با توجه به ظرفیت های دو کشور ایران و روسیه در باره همکاری های اقتصادی به ویژه درحوزه انرژی، دیدگاه هایی را مطرح کرده اند.
روسیه به عنوان یکی از کشورهای بلوک شرق همواره در تقابل با کشورهای غربی و اروپایی بوده و در ماه های گذشته و در جریان جنگ با اوکراین بیش از گذشته مورد غضب و دشمنی و تحریم های مختلف کشورهای اروپایی و امریکایی قرار گرفته است. وزارت نفت در دولت سیزدهم با توجه شرایط جهانی بازار نفت و الزامات اقتصادی که ما را به سمت همسایه قدرتمند شمالی سوق می دهد، دیپلماسی انرژی خود را برای پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی ایران فعال کرده است و در یک سال و اندی گذشته توانسته است مسیری روشن و ارزشمند را بازگشایی کند و در نتیجه آن، دیگر کشورهای تحریمی همچون روسیه و ونزوئلا را با خود همراه سازد و به گفته محمدعلی خطیبی، معاون اسبق شرکت ملی نفت و نماینده سابق ایران در اوپک، حالا کلوپی متشکل از تحریمی ها شکل گرفته است که می تواند تحولاتی تازه را در منطقه و جهان رقم زند.
می توانیم تبدیل به هاب گازی منطقه شویم
محمد علی خطیبی، معاون اسبق شرکت ملی نفت و نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به افزایش همکاری های اقتصادی ایران و روسیه و تشکیل «کلوپ تحریمی ها» گفت: در این چند سال اخیر کشورهایی همچون ایران، روسیه و ونزوئلا که از سوی اروپا و امریکا مورد تحریم قرار گرفته اند، همکاری های نزدیکی با هم داشته و تلاش کرده اند اهداف تحریم کنندگان را خنثی کنند. وی موقعیت تحریم روسیه را برای ایران، خوب و ارزشمند ارزیابی کرد و گفت: با گسترش تحریم های روسیه وارد فاز جدیدی از روابط مشترک شده ایم که فازها و ابعاد مختلفی دارد و حتما منافع اقتصادی و منطقه ای مهمی برای کشور به همراه دارد که در نتیجه آن تحریم کنندگان به اهداف خود نخواهند رسید و ایران، روسیه و دیگرکشورهای تحریمی می توانند آثار تحریم ها را با این همکاری ها خنثی کنند. معاون اسبق شرکت ملی نفت و نماینده سابق ایران در اوپک، با اشاره به سابقه چندین دهه ای ایران و روسیه در صنایع اثرگذار نفت و گاز و سهم قابل توجه در بازارهای جهانی گفت: ایران و روسیه نیازهای مشترکی در بخش فناوری، تجهیزات و قطعات دارند و تعامل دوجانبه می توان این نیازها را برطرف کند. خطیبی تاکید دارد که این همکاری ها و مسیرهای موفقیت آن می تواند به عنوان الگویی برای کشورهای دیگر تحریمی قرار گیرد و افزود: انتخاب وزیر نفت به عنوان رئیس کمیسیون مشترک دو کشور، کاملا هوشمندانه و موثر بوده است؛ ایران و روسیه دو کشور بزرگ دارنده منابع غنی و نفت و گاز هستند. بدون شک قراردادن رهبریت این مذاکرات در دست وزیر نفت، اثرگذاری و اهمیت زیادی برای همکاری های اقتصادی در این عرصه است و دو کشور می توانند مکمل یکدیگر عمل کنند. وی با اشاره به تحریم گاز روسیه از سوی اروپا افزود: سوآپ و خرید گاز روسیه، تجارت خوبی برای ایران خواهد بود و می تواند بسیاری از نیازهای ایران را جبران کند. فارغ از گزینه سوآپ که برای ایران و روسیه امکان پذیر است، ایران می توان گاز روسیه را خریداری کند و به کشورهای همسایه و متقاضی در منطقه بفروشد. به این ترتیب ایران می تواند به عنوان یک هاب منطقه ای عمل کند. در حال حاضر متقاضیان زیادی برای گاز در همسایگی ایران و منطقه حضور دارند و ایران می تواند مشتری های جدیدی برای گاز خریداری شده از روسیه پیدا کند. معاون اسبق شرکت ملی نفت و نماینده سابق ایران در اوپک با تاکید بر اینکه گاز خریداری شده از روسیه می تواند بخشی از نیاز داخلی به گاز را به خصوص در زمستان جبران کند، افزود: این تعامل در حوزه انرژی در همه ابعاد مفید است و می تواند به یک تعامل برد – برد برای دو کشور تبدیل شود که در نتیجه آن کشورهای تحریم کننده و اهداف آنها را خنثی می کند. در عین حال دستاورد مهم این تعامل، قدرت بیشتر در منطقه و قدرت بیشتر در میز مذاکره با کشورهای اروپایی خواهد بود.
احیای نگاه منفعت جویانه
نگاهی به حجم کل مبادلات ایران و روسیه نشان از افزایش سطح روابط اقتصادی دارد؛ به نحوی که در سال ۲۰۲۱ برابر با ۴ هزار و ۳۵ میلیون دلار (بالغ بر ۴ میلیارد دلار) بوده است که بالاترین رقم در تاریخ روابط دو کشور به شمار می رود. از این میزان ۳ هزار و ۶۸ میلیون دلار آن مربوط به واردات ایران از روسیه و ۹۶۷ میلیون دلار آن مربوط به صادرات ایران به روسیه بوده است. در نگاهی مقایسه ای باید گفت مجموع مبادلات تجاری ایران و روسیه در سال ۲۰۲۰ کمی بیش از ۲ هزار و ۲۲۰ میلیون دلار بوده که از این حجم، واردات ایران از روسیه برابر با هزار و ۴۲۵ میلیون دلار و صادرات ایران به روسیه برابر با ۷۹۵ میلیون دلار بوده است و به این ترتیب افزایش حدود دو برابری این مبادلات اقتصادی مشهود است.
بدون شک، بخش نفت و گاز و پتروشیمی یکی از حوزه های مهم در تبادلات اقتصادی با روسیه است که در دوره جدید وزارت نفت با رویکرد شخص وزیر نفت، این سهم افزایش قابل توجه داشته است. جواد اوجی، وزیر نفت ایران از ابتدای سال جاری تاکنون در سه نوبت جداگانه و در صدر هیاتی بلندپایه به روسیه سفر کرده و در سطوح مختلف با مسئولان این کشور دیدار داشته است. در نتیجه این دیدارهای دیپلماتیک، تفاهم نامه ها و قراردادهای زیادی در زمینه های مختلف نفت و گاز و به ویژه پتروشیمی و کاتالیست ها امضا شده که امضای تفاهم نامه با شرکت گازپروم برای توسعه میدان های نفتی یکی از این موارد بوده است.
مسئولان نفت و گاز دو کشور همچنین در رابطه با سوآپ نفت و فرآورده های نفتی و توسعه همکاری های دوجانبه، منطقه ای و بین المللی به توافق رسیده اند و این موارد به جز همکاری های مشترک، در زمینه های پارلمانی، سیاسی، نظامی، مسائل قضایی و حقوق شهروندی، فرهنگی، رسانه و دانشگاهی و... بوده است. همکاری های اقتصادی با روسیه با محوریت وزارت نفت همچنین مورد حمایت مجلس شورای اسلامی بوده است و نمایندگان مجلس بارها در دیدارها و جلسات مشترک با وزیر نفت از فعال شدن دیپلماسی انرژی ایران در ارتباط با روسیه اظهار رضایت کرده اند.
موسی احمدی، نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با خبرنگار «مشعل» اقدام های وزارت نفت در دولت سیزدهم در جهت رایزنی و گسترش دیپلماسی نفت را مثبت و در جهت افزایش فرصت های اقتصادی و دوری از بحران ارزیابی کرد و گفت: در شرایطی که اروپا و کشورهای غربی با بحران انرژی رو به رو هستند، تعامل اقتصادی با روسیه بهترین فرصت برای همکاری مشترک در ناترازی گاز و صادرات نفت است.
وی با اشاره به مشکلات و موانع مشترک با روسیه به خصوص در شرایط تحریمی افزود: افزایش این ارتباط نگاهی منطقی و منفعت جویانه است که متاسفانه در دولت قبل مورد غفلت قرار گرفت و این موجب شد تا فرصت های خوبی را از دست بدهیم. در دولت سیزدهم، تهدید تحریم تبدیل به فرصت شده و تاکنون نتایج خوبی حاصل شده است.
این نماینده مجلس تعامل مشترک و سفرهای دیپلماتیک تجاری به روسیه و دیگر کشورهای منطقه را در گسترش روابط اقتصادی و نفوذ در منطقه اثرگذار برشمرد و گفت: برای برون رفت از چالش ها و محدودیت های موجود باید به سمت گسترش روابط همه جانبه با کشورهای تاثیرگذار در منطقه برویم.
او افزود: در میان همه موضوعات اقتصادی مطرح در روابط اقتصادی، گاز اولویت دارد و باید سوآپ گاز و نفت را در اولویت قرار دهیم.
نایب رئیس اول کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه ایران طی چند دهه گذشته تجربیات خوب و با ارزشی در مقابله با انواع تحریم ها کسب کرده است، افزود: شرایط کنونی و تعامل مشترک با روسیه فرصت خوبی برای انتقال این تجربیات است و طرف روس هم از این انتقال تجربه استقبال کرده است و باید با تدبیری که در سطوح مختلف دولت از وزیر تا رئیس جمهور وجود دارد، این فرصت مورد توجه قرار گیرد. احمدی تاکید کرد: پنجره باز دیپلماسی اقتصادی با برخی از کشورهای منطقه فرصتی است که می تواند از شدت برخی از بحران ها بکاهد؛ در حال حاضر کشورهای دیگری در منطقه و بیرون از آن وجود دارند که برای همکاری با ایران و روسیه اعلام آمادگی کرده اند، اما از تحریم های آمریکا می ترسند و جرات اعلام همکاری ندارند.
وی افزود: در نتیجه همکاری مشترک ایران و روسیه، تابوی ترس از تحریم های امریکا در حال شکستن است و کشورهایی همچون چین، قطر و برخی کشورهای منطقه همچون عراق و سوریه برای همکاری مشترک اظهار تمایل کرده اند.