افزایش اعتماد به شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی و سایر آزمایشگاه های معتبر داخلی
تعامل بیشتر، وابستگی کمتر
مشعل اگرچه بسیاری ممکن است صنعت نفت را با پروژه هایی سنگین و سخت و با عملیات هایی بزرگ مقیاس تصور کنند، اما در کنار این بخش ها همیشه بخش نرم افزاری و تحقیقاتی و آزمایشگاهی وجود دارد که با توجه به اهمیت آن تا به حال به آنها پرداخته نشده است. بسیاری از تست های عملیاتی، بررسی ابتدایی و پایلوت مواد اولیه، قطعات یا تجهیزهای کارگاهی ریز و درشت ابتدا باید در محیط هایی تحقیقاتی و آزمایشگاه های رتبه بندی شده مرتبط مورد ارزیابی قرار بگیرند و بعد به مرحله تولید انبوه یا تست در سازه اصلی برسند.
خدمات طراحی آزمون، تولید نمونه اولیه، آماده سازی نمونه آزمون، کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی، آنالیز نمونه، تعمیر و نگهداری و تولید نرم افزارهای آزمایشگاهی، ارائه پیشنهاد در جهت بهبود کیفیت، طراحی و ساخت دستگاه، اصلاح و ارائه فرمولاسیون، تحقیقات و پژوهش در زمینه گوگردزدایی، تولید انواع افزودنی ها، تدوین و بازنویسی استانداردها در حوزه فرآورده ها و... از جمله اقدام ها و دستورعمل های آزمایشگاهی هستند که همه واحدهای صنعت نفت بدون تردید با آنها مواجه و درگیر هستند.
صنعت نفت در دهه های گذشته تاکنون برای کمترین نیازهای آزمایشگاهی خود باید هزینه های ارزی سنگین و انتظار طولانی را صرف می کردند و به کشورهای اروپایی یا چند کشور همسایه وابستگی داشتند و حالا با توسعه شبکه آزمایشگاهی معتبر، بخش زیادی از این نیاز در داخل کشور تامین می شود و لازم است صنعت نفت و زیرمجموعه های آن تعامل و ارتباط خود را با این شبکه ارزشمند و معتبر دانشگاهی بیشتر کند. کمترین ارتباط یک واحد صنعتی به خصوص در صنعت نفت با آزمایشگاه های مختلف، اخذ نتیجه صحیح و درست و اندازه گیری دقیق نمونه های آزمایشگاهی مواد اولیه و تولید شده یا تولید محصولات جدید است.
زیرمجموعه های صنعت نفت در همه حوزه های متنوع آن از همان ابتدای شروع به کار تا مراحل نهایی تولید و توسعه بخش ها و محصولات یا به قولی از صفر تا 100 عملیاتشان به همکاری با آزمایشگاه هایی تخصصی و مرجع و تایید شده در داخل یا خارج از کشور نیاز دارند. دامنه ارتباط و نیاز زیرمجموعه های صنعت نفت در سال های اخیر گسترش قابل توجهی داشته است. اگر تا چند دهه گذشته بسیاری از بررسی های آزمایشگاهی در همان شرکت خارجی مرجع انجام می شد و یا در صورت نیاز به تست و بررسی مجدد دوباره باید به همان آزمایشگاه های خارج از کشور می رفت ، امروز بسیاری از این تولیدات صنعتی و تست های مورد نیازشان در آزمایشگاه های معتبر داخلی تولید و انجام می شود.
در گذشته و حتی همین چند سال اخیر که تحریم های ظالمانه و مستقیم را شاهد بوده ایم ، شرکت های مختلف زیرمجموعه صنعت نفت برای اقدام ها و نیازهای آزمایشگاهی خود مجبور بودند به آزمایشگاه های کشورهای اروپایی و یا چند کشور همسایه که شرکت های نفتی و زیرمجموعه هایشان در آنها نمایندگی دارند، مراجعه کنند؛ با وجود این حالا تعداد آزمایشگاه های مرجع و تراز در سطح بین المللی که همه استانداردهای روز دنیا را رعایت می کنند، در داخل کشورمان وجود دارند و دیگر نیاز نیست یک پالایشگاه یا پتروشیمی یا شرکت تولیدی چند ماه با هزینه های ارزی بالا منتظر اعلام نظر یک آزمایشگاه در کشور خارجی بماند.
فراگیری شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی
دسترسی آسان به خدمات آزمایشگاهی با کیفیت و با قیمت مناسب، یکی از چالش های پیش روی پژوهشگران و صنایع کشور بوده است. این تقاضا همواره از سوی صنایع و مراکز تحقیقاتی کشور وجود داشته است که بتوانند با جست وجویی ساده، دستگاه یا آزمایشگاه مورد نظر خود را پیدا کنند و از خدمات قابل ارایه در آن آزمایشگاه مطلع شوند یا بدانند که آیا در نزدیکی منطقه فعالیت آنها خدمات آزمایشگاهی مورد نیازشان ارایه می شود یا نه و جزئیاتی از این خدمات در اختیار باشد.
از سوی دیگر آزمایشگاه ها نیز همواره به دنبال سازوکاری برای ارتقای کمی و کیفی خدمات خود هستند و راهکارهایی را جست وجو می کنند که از آن طریق با جذب مشتریان، از همه ظرفیت آزمایشگاه و سرمایه گذاری انجام شده، به صورت بهینه و بیشینه استفاده شود.
مواردی مانند فقدان بانک های اطلاعاتی معتبر و جامع از توانمندی آزمایشگاهی کشور، خدمات تعمیر و نگهداری ناکارآمد، ضعف آموزش های تخصصی برای کارشناسان آزمایشگاه ها و مواردی از این دست، موجب شده است پژوهشگران در انجام پژوهش ها و همچنین صنایع برای انجام فعالیت های تحقیق و توسعه خود، با مسائل و چالش های گوناگونی مواجه شوند.
به همین دلیل بوده است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، برای پاسخ به این نیاز ملی، «شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی» را تاسیس کرد. این شبکه آزمایشگاهی، به عنوان بستری برای گردآوری اطلاعات توانمندی ها و امکانات آزمایشگاهی کشور در حوزه های مختلف و همچنین پلتفرمی برای تسهیل دسترسی به خدمات آزمایشگاهی با کیفیت فعالیت می کند.
در حال حاضر این شبکه از سوی همه دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه های دولتی و خصوصی پذیرفته شده یا به عضویت آن درآمده اند. مراکز عضو شبکه آزمایشگاهی بین بخش خصوصی و دانشگاه ها و مراکز زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشترک است.
درباره استفاده از این خدمات آزمایشگاهی و عضویت در آنها می توان به مواردی مثل کاهش درگیری با فرآیندهای متنوع مالی و اداری مراکز ارایه کننده خدمات آزمایشگاهی، تسریع و سهولت در دستیابی به خدمات آزمایشگاهی مورد نیاز و برخورداری از تخفیف های متنوع خدمات آزمایشگاهی اشاره کرد.
نکته قابل توجه این است که نیروها و مراکز فعال در این شبکه اعضای هیات علمی دانشگاه های سراسر کشور، برگزیدگان بنیاد نخبگان، منتخبین المپیادهای علمی دانشجویی و دانش آموزی و همچنین شرکت های دانش بنیان هستند و نه تنها می توان به این قشر اعتماد داشت، بلکه این جریان ، امید به باقی ماندن آنها در کشور و جلوگیری از خروج آنها از چرخه علمی و فناوری کشور را نوید می دهد.
پژوهشگاه صنعت نفت عضو قطعی شبکه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی
اگرچه آزمایشگاه های بسیاری از مراکز علمی و دانشگاهی کشور در این شبکه عضویت دارند، اما پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان مجموعه ای که خودش مرجع تایید آزمایشگاه های بسیاری از شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت است، اهمیت بیشتری دارد. پژوهشگاه صنعت نفت عضو قطعي در شبكه آزمایشگاهی فناوری های راهبردی است و تاکنون این حضور اثرات قابل توجهی داشته است.
بهبود کیفی و افزایش کمی خدمات آزمایشگاهی در حوزه های فناوری راهبردی، تسهیل در دسترسی پژوهشگران و صنایع کشور به خدمات آزمایشگاهی، جمع آوری اطلاعات جامع در مورد تعداد و نوع تجهیزات آزمایشگاهی و پراکندگی آن در سطح کشور (با هدف نیازسنجی صحیح برای توسعه توان آزمایشگاهی کشور) و ارتقای دانش فنی کارشناسان آزمایشگاه ها از طریق آموزش و به اشتراک گذاری تجارب، از جمله اهداف مهم و اصلی این شبکه اعلام شده است. همچنین استانداردسازی فعالیت های آزمایشگاهی و ارایه خدمات با نتایج قابل اعتماد و کمک به تکمیل توانمندی های آزمایشگاهی مراکز عضو در همسویی با نیازهای کشور هم به عنوان اهداف مورد اشاره این شبکه است.
اثرگذاری قابل توجه دانش بنیان ها در اعتماد و تحول آزمایشگاه ها
شرکت های دانش بنیان در سال های گذشته تاکنون با جریان محدودکننده تکنولوژی در صنعت مبارزه کرده است. جریانی که در طول دهه های مختلف با توجه به شرایط اقتصادی و تحریمی به واردات نیازهای خود عادت کرده اند و نسبت به تولید محصولات و عملکرد داخلی و بومی بی اعتماد بوده است و حالا لازم است با تلاش شرکت های دانش بنیان رویکرد جدیدی به تامین نیاز داخلی داشته باشند.
بسیاری از شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت در سال های اخیر نیازهای خود را با کمک و ورود شرکت های دانش بنیان پیگیری کرده اند و همین اعتماد و حضور باعث فعالیت بیشتر و جریان رو به رشد مراکز آزمایشگاهی معتبر شده است. شرکت های دانش بنیان در سرعت بخشیدن به خودکفایی ملی و گذر از بحران و اعتماد بیشتر به صنعت داخلی تاثیر قابل توجهی داشته اند. فعالیت شرکت های دانش بنیان در حوزه های انجام تحقیقات کاربردی، ارایه خدمات تخصصی و مشاوره ای (خدمات علمی و تحقیقاتی و فنی)، تولید محصولات یا فناوری نوین، انجام خدمات نظارتی بر تحقیقات پژوهشی، اجرایی و مشاوره ای، ارایه خدمات توسعه کارآفرینی ،ایجاد مراکز رشد و خدمات، ارایه خدمات توسعه محصول جدید یا ورود به بازارهای ملی و بین المللی نیاز به همکاری نزدیک و مستقیم با مراکز آزمایشگاهی و کنترل تولید دارد. به همین دلیل توسعه و توجه به دانش بنیان ها زمینه خوب و مستقیمی برای حمایت از مراکز آزمایشگاهی معتبر داخلی است.