افزایش صادرات؛ گواه عبور از تحریم هاست
روند مطلوب صنعت پتروشیمی ادامه دارد
مشعل صنعت پتروشیمی در چند سال اخیر تحولات بزرگ و قابل توجهی را پشت سر گذاشته و امروز به یکی از مهم ترین صنایع داخلی تبدیل شده که توانسته است علاوه بر تامین نیازهای داخلی و پیشرفت همه جانبه، بخشی از ارز مورد نیاز دولت را هم تامین کند و جریان اشتغال پایدار را هم به راه بیندازد. همه این اقدام ها اما همزمان با تحریم های مستقیم و هدفمند صنعت نفت و صنعت پتروشیمی ایران از سوی آمریکا و همراهی کشورهای دیگر بوده است و این کشورها کاملا هدفمند تلاش کرده اند تا علاوه بر توقف طرح های توسعه ای و تولیدی، ایران را از بازار منطقه ای و جهانی محصولات پتروشیمی حذف کنند؛ با وجود این آمارهای رسمی و جهانی از حضور و فعالیت صنعت پتروشیمی در بازار جهانی آن هم در شرایط جهانی شیوع فراگیر ویروس کرونا نشان می دهد نه تنها این سهم و حضور کم نشده، بلکه بیشتر هم شده است.
در همان ابتدای تحریم های مستقیم صنعت پتروشیمی، گزارش هایی غیرواقعی درباره توقف فروش و صادرات محصولات پتروشیمی منتشر می شد که خیلی زود دروغ بودن آنها آشکار شد. شرکت ملی صنایع پتروشیمی یک سال پس از شروع تحریم های مستقیم صنعت پتروشیمی در واکنش به ادعای برخی کانال های خبری که مدعی کاهش صادرات محصولات بودند، اعلام کرد: «اگر فروش محصولات پتروشیمی ما تحت تاثیر تحریم قرار گرفته باشد، پس باید انبارهایمان پر باشد! هم اکنون انبارهای ما خالی است، پس فروش ما مشکل خاصی ندارد». همان زمان اعلام شد که تحریم ها هزینه حمل ونقل، لجستیک و جابه جایی ارزی یا هزینه مواد مصرفی واحدها را افزایش داده و باعث کاهش سوددهی در صادرات شده است اما این مشکلات صادرات را متوقف نکرده است. تحریم ها موانعی را ایجاد کرده بود، اما صنعت پتروشیمی و مدیران مجموعه های آن هم بیکار نماندند و راهکارهای جبرانی را اتخاذ کردند.
افزایش صادرات
صنعت پتروشیمی حالا و پس از چند دهه حضور همه جانبه و عبور از تحریم های نفسگیر، تجربه های گرانبهایی از حضور در بازار جهانی را به دست آورده و افزایش صادرات محصولات پتروشیمی ایران، نشان دهنده وجود راه های متنوع تجارت بین الملل در شرایط سخت تحریم است. نگاهی به ظرفیت تولید، برنامه های توسعه ای و نیازهای صنعت پتروشیمی ایران نشان می دهد که در این دوران تحریم و فشار منتظر شرکت ها و کشورهای خارجی نمانده و توانسته است بخش قابل توجهی از نیازهای داخلی خود را تامین کند و جایگاه خود را در بازار صنعت پتروشیمی حفظ کند. در جلسات مختلفی که بین شرکت های ایرانی و خارجی و یا شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان نماینده صنعت پتروشیمی با نمایندگان دولت ها برقرار بوده، بارها بر تمایل به این همکاری و تبادل محصولات پتروشیمی تاکید شده است. صنعت پتروشیمی ایران در چند سال تحریمی اخیر، منتظر نتایج مذاکرات نمانده و راه خود را در پیش گرفته و روش های مختلفی برای دور زدن تحریم داشته است.
نکته قابل توجه دیگر در مورد بازار جهانی محصولات پتروشیمی و سهم و حضور ایران این است که خریداران و طرفداران محصولات پتروشیمی ایران، تمایلی به جایگزینی فروشنده ندارند و به عبارتی فروشنده و خریدار هر دو به هم کمک می کنند تا راه های تجارت بین الملل در شرایط سخت تحریم را پیدا کنند. این یک همکاری دوطرفه است؛ یک جانبه گرایی هیچ گاه به نتیجه نمی رسد.
گزارش های داخلی که عملکرد خارجی را تایید می کند
اما در سال 1400 و عبور از اوج شرایط سخت تحریمی و کسب تجربه های گرانبها، براساس گزارش وزارت نفت در نشست ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، صادرات محصولات پتروشیمی روند مناسبی دارد.
همچنین چندی قبل حسین حسین زاده، عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس با استناد به گزارش های ارائه شده گفت که صادرات نفت و محصولات پتروشیمی وضع مطلوبی دارد و از طریق تهاتر نفت با کالا و خدمات با شرایط بهتری هم روبه رو خواهیم شد. تعریف و تمجید از عملکرد صنعت پتروشیمی در همین مدت چند ماهه شروع دولت تاکنون ادامه داشته است و رئیس جمهور بارها بر اهمیت و نقش قابل توجهی که صنعت پتروشیمی و فروش محصولات برای کشور داشته تاکید کرده است. مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی هم هفته گذشته از افزایش حدود ۳۸ درصدی تولید محصولات پتروشیمی و مطلوب بودن وضع صادرات محصولات پتروشیمی خبر داده بود. سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: از آنجا که صنعت پتروشیمی، به ویژه در ایام تحریم ارزآوری خوبی برای کشور دارد، از مزایای مهم اقتصادی به شمار می آید. ضمن آنکه قطب های تازه ای که برای صنعت پتروشیمی در مناطقی همچون مکران، قشم و جاسک تعریف شده است، نوید شرایط بهتری برای این صنعت در آینده را می دهد.
صادرات و تاثیر همه جانبه در صنعت پتروشیمی
حالا دیگر عملکرد صنعت پتروشیمی کاملا مشخص و قابل بررسی است و می توان این عملکرد را در مقایسه با شرایط تحریمی در نظر گرفت.
عملکردی که نه تنها در آمارهای کمی، بلکه در کیفیت و تنوع محصولات هم تلاش ها و تغییرات قابل توجهی داشته است. امروز تعداد محصولات تولیدی در داخل و برای صادرات ایران تنوع بیشتری پیدا کرده و همزمان در حوزه کاتالیست های مورد نیاز خود به توانمندی بومی و داخلی رسیده و دیگر نیازی به شرکت های خارجی و واردات این محصولات ندارد.
در حال حاضر مقاصد صادراتی محصولات پتروشیمی ایران در آسیا و اروپا مشخص است و تلاش برای افزایش مقاصد صادراتی ادامه دارد.
پیش بینی می شود با حجم تولیدات فعلی و بهره برداری از طرح های جدیدی که به زودی وارد مدار تولید می شوند، سهم صادرات پتروشیمی افزایش قابل توجهی داشته باشد.
اما در حوزه صادرات محصولات پتروشیمی چند نکته مهم کماکان اهمیت دارد. نکته اول اینکه رشد تقاضای سالانه فرآورده های نفتی در دنیا به کمتر از ۹ درصد؛ درحالی که رشد تقاضای سالانه محصولات پتروشیمی به نزدیک 5درصد رسیده است. این نشانه مهمی برای لزوم توسعه هر چه بیشتر صنعت پتروشیمی است و ما باید با به کارگیری منابع هیدروکربنی غنی نفت و گاز به عنوان خوراک و براساس نقشه دقیق و مدون و بیش از پیش به سمت توسعه سریع و هوشمندانه صنعت پتروشیمی و خلق ثروت حرکت کنیم. نکته دیگر و مهم تلاش برای توسعه و سهم بیشتر در بازار پایین دستی و به تبع آن پرهیز از خام فروشی است. این موضوع به شکلی چندجانبه روی موضوع صنایع کوچک و زودبازده و اشتغال پایدار از یک سو و ارزآوری بیشتر از سوی دیگر اثرگذار است. این چند محور مهم در حال حاضر به عنوان اهداف مهم دولت و وزیر نفت در صنعت پتروشیمی مورد توجه است و قول های زیادی برای تحقق اهداف پیش بینی شده داده اند.
به هر روی صنعت پتروشیمی نشان داده است در شرایط سخت و محدودکننده، شجاعانه مقابل بازار جهانی می ایستد و در شرایطی که فشارها به این صنعت به بیشترین سطح خود می رسد، از همراهی با دولت و وظیفه ارزآوری خود عقب نمی نشیند. سوابق روشن و شفاف پتروشیمی ها در دوران تحریم و حفظ بازارهای گذشته و جذب بازارهای جدید در منطقه و میان همسایه ها و بازارهای جهانی به سادگی محقق نشده و نباید به سادگی هم از دست برود و باید برای حفظ آن تلاش بیشتری صورت گیرد.