آزادسازی ذخیره سازی های راهبردی آمریکا؛
تلاشی عبث برای اثرگذاری پایدار برقیمت نفت
جنیفر گرانهلم، وزیر انرژی ایالات متحده آمریکا، بتازگی در گفت وگویی تلویزیونی اعلام کرد که کاخ سفید در حال بررسی گزینه های خود برای کاهش قیمت بنزین در جایگاه های عرضه سوخت است و احتمال دارد رئیس جمهوری بزودی در این باره اطلاعیه ای صادر کند. مقام های ارشد دولت آمریکا در اظهارنظرهای خود به طور پیاپی تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش موسوم به ائتلاف اوپک پلاس را مسؤول افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی نفت معرفی کرده اند و معتقدند که این روند، سبب افزایش تورم می شود و تهدیدی برای روند بهبود اقتصاد جهانی پس از پشت سرگذاشتن بحران شیوع ویروس عالم گیر کووید- 19 (کرونا) به شمار می آید. گمانه زنی ها درباره احتمال دستور دولت آمریکا برای آزادسازی ذخیره سازی های راهبردی نفت خام (SPR) با هدف کاهش قیمت این کالای راهبردی پس از امتناع اعضای ائتلاف اوپک پلاس از تسریع در روند افزایش عرضه نفت، افزایش یافته است. از دید سیاسی، برداشت نفت خام از ذخیره سازی های راهبردی آمریکا نشاه دهنده نگرانی دولت از افزایش قیمت نفت و تأثیر آن بر قیمت سوخت و به دنبال آن، اثرگذاری بر هزینه زندگی خانوارها و مشاغل است؛ اما از نظر عملی، مشخص نیست که آیا آزادسازی ذخیره سازی ها در کوتاه مدت، تأثیر چندانی بر قیمت ها می گذارد یا خیر؟ زیرا مقدار نفت اضافی در دسترس، بسیار اندک خواهد بود.
تاریخچه ذخیره سازیهای راهبردی نفت آمریکا
ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا با هدف نگهداری نزدیک به یک میلیارد بشکه نفت، پیرو قانون سیاست انرژی و حفاظت در سال 1975 میلادی (قانون عمومی 94-163) و در واکنش به تحریم نفت کشورهای عربی صادرکننده نفت در بازه زمانی سال های 1974-1973 میلادی ایجاد شد. کنگره آمریکا به این نتیجه رسید که ذخیره مقدار قابل توجهی انواع فراورده نفتی، آسیب پذیری ایالات متحده آمریکا را در برابر آثار منفی قطع یکباره و گسترده عرضه انرژی کاهش می دهد و به طور محدود از پیامدهای کوتاه مدت توقف عرضه فراورده های نفتی محفاظت می کند. ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا، بخشی از شبکه ذخیره سازی های اضطراری است که طبق توافقنامه برنامه بین المللی انرژی در سال 1974 میلادی ازسوی کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی (IEA) نگهداری می شود. اعضای آژانس بین المللی انرژی موافقت کردند که ذخیره سازی اضطراری، معادل حداقل 90 روز واردات خالص را به عنوان بخشی از پاسخ به شوک نخست نفتی حفظ کنند؛ اما رویه نگهداری ذخیره سازی های اضطراری نفت خام، قدمتی فراتر از این دارد.
شرکت های نفتی بریتانیا موافقت کردند که در سال 1936 میلادی به عنوان بخشی از برنامه ریزی برای جنگ جهانی دوم، سهمشان برای ذخیره سازی را به اندازه مصرف سه ماه در زمان صلح افزایش دهند. (کتاب «نفت: مطالعه در سیاست و مدیریت زمان جنگ» نوشته پیتون اسمیت، سال 1971 میلادی)
شرایط اضطراری
در ایالات متحده آمریکا، رئیس جمهوری تنها زمانی اختیار صدور مجوز آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام را دارد که تشخیص دهد، این موضوع به دلیل «وقفه شدید عرضه انرژی» یا تعهدهای بین المللی، زیر نظر آژانس بین المللی انرژی لازم است. رئیس جمهوری آمریکا همچنین باید تشخیص دهد که کشور با شرایط اضطراری و کاهش عرضه ای قابل توجه برای بلندمدت روبه روست. رئیس جمهوری ایالات متحده همچنین باید به این باور برسد که افزایش شدید قیمت فراورده های نفتی، ناشی از شرایط اضطراری است و احتمال دارد این افزایش قیمت، تأثیری نامطلوب بر اقتصاد ملی بگذارد. در شرایطی که اوضاع وقفه عرضه انرژی شدید نباشد، رئیس جمهوری ممکن است مجوز آزادسازی تنها تا 30 میلیون بشکه را صادر کند که برای بیش از 60 روز هم به طول نمی انجامد. رئیس جمهوری آمریکا باید به مرحله ای از تشخیص تداوم کمبود عرضه انرژی داخلی یا جهانی برای مدت زمانی قابل توجه یا پیش بینی وقوع این وضع در آینده برسد. بالاترین مقام اجرایی همچنین باید این درجه از تشخیص را داشته باشد که بداند چنین اقدامی به طور مستقیم و تا حدی قابل توجه از آثار نامطلوب کمبود عرضه نفت و فراورده های نفتی می کاهد. در سطح بین المللی، هر زمان که گروه به عنوان یک کل یا هر کشور عضو، کاهش عرضه نفت را ادامه دهد یا به طور منطقی، این باور مطرح باشد که تصمیمی برای کاهش عرضه وجود دارد، ذخیره سازی های اضطراری آژانس بین المللی انرژی و برنامه های کاهش تقاضا را می توان فعال کرد. بر اساس مقدمه توافق، هدف توسعه ذخیره سازی ها، اقدام های مؤثر و مشترک برای پاسخگویی به شرایط اضطراری عرضه نفت با استفاده از ایجاد شرایط خودکفایی اضطراری در زمینه عرضه، محدود کردن تقاضا و اختصاص نفت موجود میان کشورهای عضو به صورت عادلانه است.
کمبود شدید انرژی
هدف اصلی قانونگذاری برای ذخیره سازی های اضطراری آژانس بین المللی انرژی و ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا، بیش از آنکه مهار قیمت ها باشد، مقابله با کمبود عرضه انرژی بوده است. افزایش قیمت ها ممکن است یکی از پیامدهای زیانبار کمبود انرژی به شمار رود که تأثیری نامطلوب بر اقتصاد بگذارد؛ اما هدف برای ایجاد ذخیره سازی های اضطراری، مقابله با افزایش قیمت نبوده است. آزادسازی ذخیره سازی های اضطراری آژانس بین المللی انرژی و ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا در زمان ایجاد اختلال عرضه ناشی از حوادثی مانند شرایط غیرمنتظره آب وهوایی ازجمله وزش توفان یا وقوع حوادثی بزرگ در زمینه عملیات تولید در میدان های نفتی، فعالیت خط لوله انتقال نفت؛ اختلال در خطوط ارتباطی دریایی اصلی (مانند تنگه هرمز، تنگه مالاکا و کانال سوئز) و تحریم ها (مانند تحریم نفتی، کشورهای عربی صادرکننده نفت) منطقی به نظر می رسد. حفظ عرضه مطمئن و کافی سوخت برای نیروهای نظامی و غیرنظامی در طول عملیات نظامی طولانی (به عنوان مثال، درگیری در خلیج فارس یا بین ایالات متحده آمریکا و چین) از دیگر کارکردهای صحیح آزادسازی ذخیره سازی های نفت خام به شمار می آید. آزادسازی ذخیره سازی ها همچنین می تواند در زمان ارائه کمک به کشورهای دیگر که تحت تأثیر رویدادهای آب وهوایی شدید، حوادث، اختلال ها و تحریم ها هستند، به کار گرفته شود. در همه این شرایط، هدف از آزادسازی ذخیره سازی ها، خرید زمان برای تعمیر زیرساخت های آسیب دیده یا انجام اقدام دیپلماتیک و نظامی به منظور رفع تحریم ، محاصره و اختلال های عرضه ناشی از چالش های سیاسی است. اما آزادسازی ذخیره سازی ها برای شرایط کنونی، هرگز پیش بینی نشده بود و احتمال می رود این اقدام برای مقابله با سیاست های تولید اوپک پلاس در میان مدت یا بلندمدت مؤثر نباشد.
آزادسازی ذخیره سازی ها درمقابل تسریع در افزایش عرضه
ذخیره سازی های اضطراری آژانس بین المللی انرژی و ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا به طور ذاتی ماهیت نفت ذخیره شده را دارند. در حالی که برنامه عرضه اوپک پلاس بر جریان عرضه در بازار تأثیر می گذارد، بعید است که استفاده از ذخیره سازی ها برای مقابله با جریان عرضه در مواردی غیر از شرایط کوتاه مدت، پایدار یا مؤثر باشد. اکنون 613 میلیون بشکه نفت خام در ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا موجود است، در حالی که دیگر کشورهای عضو آژانس بین المللی انرژی، حدود 900 میلیون بشکه دیگر ذخیره سازی اضطراری دارند و در سوی دیگر تولیدکنندگان عضو ائتلاف اوپک پلاس روزانه بیش از 40 میلیون بشکه نفت تولید می کنند. اگر رئیس جمهوری آمریکا بر اساس اختیاراتش 30 میلیون بشکه نفت نفت خام را از ذخیره سازی های راهبردی آزاد کند، این رقم معادل روزانه 82 هزاربشکه افزایش عرضه جهانی بر اساس یک سال تمام خواهد بود که چندان رقم قابل توجهی نیست. اگر ایالات متحده بتواند نظر مساعد دیگر اعضای آژانس بین المللی انرژی را هم برای مشارکت در آزادسازی هماهنگ جلب کند که البته چندان قطعی به نظر نمی آید، احتمال دارد مجموع برداشت از ذخیره سازی ها به 60 میلیون بشکه معادل افزایش عرضه روزانه 164 هزار بشکه بر اساس یک سال کامل باشد. این حجم عرضه در مقایسه با برنامه ماهانه افزایش روزانه 400 هزار بشکه ای اوپک پلاس بسیار ناچیز خواهد بود، بنابراین تأثیر آزادسازی ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا بر قیمت ها احتمالاً محدود خواهد بود. آمریکا و دیگر اعضای آژانس بین المللی انرژی باید حجم بسیار زیادی از نفت خام و فراورده را از ذخیره سازی ها آزاد کنند تا بتوانند تأثیری پایدار و بلندمدت بر قیمت های جهانی نفت خام و بازارهای جهانی این کالا داشته باشند. اما اختیارات قانونی برای آزادسازی بیش از 30 میلیون بشکه نفت ازسوی آمریکا و دیگر اعضای آژانس بین المللی انرژی مشخص نیست و ممکن است در کل، میان اعضا اشتیاق چندانی هم وجود نداشته باشد.
شوک و حیرت
ذخیره سازی های راهبردی و دیگر نسخه های اضطراری ممکن است بتوانند در کوتاه مدت، قیمت های لحظه ای را تغییر دهند؛ اما اگر آزادسازی به طوری گسترده یا غیرمنتظره باشد، احتمال دارد تأثیرش به حداکثر برسد. کاخ سفید با مطرح کردن چندباره ایده آزادسازی ذخیره سازی های راهبردی نفت خام آمریکا در چند هفته اخیر، دیگر عنصر شگفتی را از دست داده، به این معنا که احتمال دارد برای ایجاد «شوک و حیرت» در بازار نفت، به بالابردن رقم برداشت از این ذخیره سازی ها نیاز داشته باشد. به طور کلی تر، آزادسازی ذخیره سازی ها اگر گسترده و هماهنگ با دیگر اعضای آژانس بین المللی انرژی نباشد، بعید است تأثیری پایدار بر تعادل بین عرضه و تقاضا، سطح ذخیره سازی ها و قیمت های جهانی نفت خام داشته باشد. برای اینکه این اقدام، تأثیری قابل توجه و پایدار داشته باشد، دولت آمریکا باید آزادسازی ذخیره سازی ها را با اقدام های سیاست داخلی به منظور افزایش تولید نفت ایالات متحده و اقدامات دیپلماتیک به منظور متقاعد کردن یا وادار کردن اعضای اوپک پلاس برای شتاب بخشی به روند افزایش عرضه در هم آمیزد.
منبع:رویترز
نویسنده: جان کمپ
مترجم: امیر دشتی