شرحی بر رخداد اخیر در حوزه سامانه هوشمند سوخت
سر بلندی صنعت نفت و مردم در حل اختلال سوخت رسانی
سعید محمد بیگی چهارم آبان ماه امسال، سامانه هوشمند سوخت کشور دچار اختلال و سوخت رسانی در حوزه حمل و نقل برای مدتی مختل شد. وقوع چنین رخدادهایی در دنیا مسبوق به سابقه است و با رشد روزافزون فناوری های جدید به ویژه در حوزه های نرم افزاری، آخرین آن نیزنخواهد بود. ازآنجا که استفاده ازسامانه هوشمند سوخت در دنیا بی سابقه است، می توان این رخداد را نخستین اتفاق مهم در زمینه سوخت رسانی برشمرد. دربازخوانی این پرونده، هفته نامه «مشعل»باعلی اکبرنژاد علی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران و رئیس امور جایگاه های معاونت اجرایی سامانه هوشمند سوخت این شرکت گفت و گو کرده است که مشروح آن را می خوانید.
حدود ساعت11صبح چهارم آبان ماه خبر رسیدفرآیند سوختگیری درشماری ازجایگاه های عرضه سوخت مختل شده است. این رخداد در زمانی کوتاه فراگیروسراسری شد تاجایی که سامانه هوشمند کارت سوخت، به طورکامل از دسترس خارج شد واین یعنی ازکارافتادن بیش از4200 جایگاه عرضه سوخت با نزدیک به 55 هزار نازل. اینها صحبت های نژادعلی است که این اختلال تقریبا همزمان با قبول مسئولیتش درپست معاونت شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران رخ داد. وی نخستین جایگاهی را که درتهران توقف فعالیت سوختگیری باکارت سوخت درآن گزارش شد، جایگاه 115میدان فردوسی می خواند و می افزاید: درپی این تماس، دیگر جایگاه ها و متعاقب آن مناطق سی وهفت گانه شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران نیز تماس های مشابهی مبنی بر قطع فعالیت سوخت گیری را اعلام کردند؛ این یعنی شروع یک بحران؛ بحرانی که باآن رو به رو شده بودیم وباید مدیریت می شد.
ضرورت در سرعت تصمیم گیری
معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران گفت: ازآنجا که این اختلال، سراسری بود وفعالیت همه جایگاه های عرضه سوخت کشور راباهدف ایجاد اختلال در سامانه سوخت رسانی نشانه رفته بود، باید به سرعت تصمیم گیری می شد تا شرایط هرچه زودتر به روال عادی بازگردد و این کار بسیار دشواری بود. وی درادامه اظهار کرد: درشرایط بحران، درحوزه سوخت رسانی مانند دیگرحوزه ها پلان ها وسناریوهای متفاوتی برای مقابله بابحران پیش بینی شده است؛ ازاین روی درگام نخست باتشکیل کمیته بحران تصمیم براین شد که سامانه هوشمند سوخت ازمدارخارج وسوختگیری خودروها درجایگاه ها با نرخ دوم یعنی سه هزارتومان به صورت دستی(سنتی)انجام شود. نژادعلی گفت: پیرو این تصمیم گیری، درفازنخست، راه اندازی حدودیک سوم جایگاه های سوخت کشوربه صورت دستی آغازشد تاسوخت رسانی ادامه یابد؛ ورودهمزمان تیم های فنی به موضوع برای رفع مشکل نیزپلان دوم برای رویارویی بااین بحران بود. برهمین اساس، یکی ازجایگاه های عرضه سوخت (جایگاه میدان فردوسی) پایلوت عملیات تیم فنی قرار گرفت وبا سلسله اقدام های فنی و البته زمان بر، این جایگاه به سامانه بازگشت وسوخت گیری باکارت سوخت در آن امکان پذیرشد.
پیرو این موفقیت، تیم های ویژه ای مرکب ازنیروهای فنی– عملیاتی، سامانه هوشمند سوخت، حراست، نیرو های اعزامی از بخش های مختلف صنعت نفت که به کمک آمده بودند، همراه با تیم های عملیاتی شکل گرفته در سی وهفت منطقه شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران بامراجعه به جایگاه های سراسرکشور، همین راهکار را برای راه اندازی جایگاه هادر دستور کار قرار دادند و جایگاه ها را با اتصال به سامانه هوشمند به تدریج وارد مدار کردند.
معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران گفت: درسامانه هوشمند سوخت بنابر قرارداد باپیمانکار، تیم های پشتیبانی پیش بینی شده است که درچنین شرایطی واردعمل شوند. در اختلال اخیرنیز تیم های پشتیبان سامانه هوشمندسوخت بنابرمسئولیت قرار دادی، بادیگرافراد فنی– عملیاتی همراه بودند تا رفع مشکل شود.
هیچ چیز 100درصد نیست
نژادعلی تصریح کرد: شرایط حادث شده به گونه ای بود که هم حفاظت از اطلاعات وهم زمان درآن اهمیت بسزایی داشتند؛ بنابراین تیم های فنی– عملیاتی تلاش می کردند درکوتاه ترین زمان ممکن، تعداد جایگاه های بیشتری راوارد مدارکنند تاآنجا که تا ساعت21 همان روز، نزدیک به هزارجایگاه باکمک وهمدلی نیروهای شرکت کننده در عملیات، راه اندازی و وارد مدار شدند وسوخت رسانی تاحد زیادی به روال عادی بازگشت.
وی با اشاره به این که درحوزه سوخت، تنها کشوردر دنیا هستیم که به واسطه برخی عوامل مانند کنترل مصرف بنزین وجلوگیری ازعرضه خارج ازمجاری رسمی، سوخت را به صورت الکترونیک عرضه می کنیم، ادامه داد: در کشورهای دیگر نیز نظیر اختلال اخیر دردیگر بخش ها مانند انتقال فرآورده، ولوها و. . . اتفاق افتاده است وبا توجه به جهش های نرم افزاری گسترده، نمی توان نقطه پایانی را برای پایان وقوع چنین اختلالاتی قائل شد، اما این راهم باید درنظر گرفت که حفاظت از اطلاعات نیزبرهمین رویه پیش رفته است.
آموزه ها و درس ها
نژاد علی درباره آموزه های دریافتی از این اختلال گفت: ازآنجا که درهیچ فرایند و درهیچ سامانه نرم افزاری، نمی توان مراقبت ها وحفاظت ها را مطلق در نظر گرفت و بسته به موارد سخت افزاری ونرم افزاری، احتمال خطا درآنها ناممکن نیست، احتمالاتی که برای ازکار افتادن سیستم های نرم افزاری وسخت افزاری می تواند وجود داشته باشد، درگروه های مرتبط بررسی و راه های مقابله با آنها پیش بینی می شود. اما اغلب درحوزه سامانه ها، فرایند دیجیتال ازفرآیند دفاع پیش تر است ؛ مقابله با چنین مشکلاتی را باید جدی گرفت و راهکارهای نوین تری برای رویارویی با آن اندیشه کرد.