معاون اقتصادی رئیس جمهور بر توسعه صنایع پایین دستی تاکید کرد
حمایت از راهبرد جدید صنعت پتروشیمی
مشعل صنعت پتروشیمی پس از چند دهه توسعه همه جانبه و عبور از چالش های متعدد داخلی و خارجی، حالا به سطحی رسیده که می تواند در کنار توسعه بالادستی خود، روی بخش های پایین دستی به عنوان بخشی پر سود، اشتغالزا و توسعه محور برای جوامع محلی کار و سرمایه گذاری کند. صنعت پتروشیمی توانسته پس از جریان پر حاشیه و آسیب خصوصی سازی، استقلال خود را از بخش دولتی تا حد زیادی به دست بیاورد و امروز حتی در غیاب شرکت های خارجی و دولتی، اقدامات مهم و سازنده ای انجام دهد و سهم خود را از بازار داخل و خارج بگیرد. خیز صنعت پتروشیمی در صنایع پایین دستی، اتفاقی و یکباره نیست و زمینه های خوبی برای این خیز برداشته شده و می توان گفت که شرایط برای این جریان مهم فراهم است.
در دولت سیزدهم، موضوع توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی با چند هدف مهم، از جمله کاهش خام فروشی و توسعه منطقه ای، کاهش وابستگی به شرکت های خارجی و افزایش سهم در بازار منطقه ای و جهانی پیگیری شده و رئیس جمهور بارها این موضوع را مورد تاکید قرار داده است. جواد اوجی، وزیر نفت هم در برنامه خود برای تصدی وزارت نفت و در جریان سفرهای استانی خود بارها بر موضوع توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی، بخصوص در شهرهای کوچک تاکید کرده است.
وی با بیان اینکه کاهش خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده صنایع پایین دستی، بویژه در صنایع پتروشیمی از برنامه های وزارت نفت است، افزود: یکی از راه های دور زدن و خنثی سازی تحریم ها، تبدیل نفت خام به فراورده است؛ زیرا در این دوران در فروش فراورده مشکلات کمی داشتیم. اوجی با اشاره به تصویب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی در مجلس گفت: می توانیم از ظریفت این قانون استفاده کنیم و با کمک بخش خصوصی و سرمایه گذاران، برنامه های مدونی برای حمایت از توسعه زنجیره ارزش و صنایع تکمیلی و تسری تخفیف های خوراک به صنایع پایین دستی و حمایت از احداث پارک های صنایع پتروشیمی داریم. وزیر نفت در سفر به ایلام تاکید کرد که این استان می تواند به یک قطب صنایع پایین دستی در کشور تبدیل شود. وی در جریان بازدید از پتروشیمی ایلام و بازدید از آخرین وضعیت واحد های مختلف این شرکت از جمله واحد الفین، HDPE، SRU و PP تاکید کرد که دولت سیزدهم با ۳۰۰ میلیارد تومان به توسعه صنایع پایین دستی در استان ایلام کمک می کند. موضوع مهم دیگری که در توسعه صنایع پایین دستی مورد توجه قرار گرفته، بحث پارک های پتروشیمی است که می توانند علاوه بر جهشی جذاب و جدید در صنعت پتروشیمی، توسعه اقتصادی و اجتماعی را در شهرها به همراه داشته باشند. همسو با این موضوع و توجه و حمایت، در همین چند ماه اخیر هلدینگ ها و سرمایه گذاران صنعت پتروشیمی به سمت اجرا و توسعه این صنایع و پارک های پتروشیمی رفته اند.
دستورات معاون اقتصادی رئیس جمهور
این موضوع مهم در سطوح دیگری هم مطرح و پیگیری می شود و به طور مشخص، معاون اقتصادی رئیس جمهور در جریان بازدید از سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، بر لزوم توجه به واحدهای تولیدی پایین دست صنعت پتروشیمی تاکید کرده است. محسن رضایی میرقائد، معاون اقتصادی رئیس جمهوری ضمن اشاره به ارز آوری شرکت های مستقر در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر در شرایط تحریم گفت: تکمیل زنجیره ارزش تولیدات پتروشیمی افزون بر رشد اقتصادی سبب کاهش واردات بعضی از کالاها می شود. در این منطقه، سالانه میلیون ها تن انواع محصول بالادستی و میانی پتروشیمی تولید و ۵۰ درصد آن به کشورهای مختلف صادر می شود و ۵۰ درصد دیگر این تولیدات، برابر با فرایندهای تعریف شده در داخل کشور و واحدهای تولیدی پایین دست مورد مصرف قرار می گیرد. رضایی به شرایط مساعدی که در منطقه برای تولید وجود دارد و موضوع نزدیکی به دریا و آب مورد نیاز و در دسترسی های دیگر اشاره کرد و گفت: گاز و خوراک مورد نیاز واحدهای تولیدی در منطقه ویژه پتروشیمی، بخوبی در دسترس است و این مسأله نیز زیرساختی اساسی به شمار می آید که در صنایع پایین دست اهمیت زیادی دارد. معاون رئیس جمهوری توجه به واحدهای تولیدی پایین دست پتروشیمی را ضروری دانست و گفت: تکمیل زنجیره ارزش تولیدات پتروشیمی افزون بر رشد اقتصادی به کاهش واردات برخی کالاها منجر می شود. برابر با بررسی ها، توسعه فعالیت های تولیدی در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی در شهرستان ماهشهر با موانعی همراه است که در این باره مذاکرات لازم انجام شده و دولت آمادگی دارد موانع موجود را برطرف کند. وی گفت: باید توجه داشت که همواره موضوع به کارگیری نیروهای بومی در شرکت های پتروشیمی یک ضرورت است. برای افزایش سهم نیروهای بومی در انجام استخدام شرکت ها، در صورت نیاز باید در بخش آموزش های مرتبط سرمایه گذاری کرد. صادق خلیلیان، استاندار خوزستان هم در این زمینه، شتاب بخشی در تکمیل طرح های توسعه ای منطقه ویژه پتروشیمی را مورد تاکید قرار داد. استاندار خوزستان، یکی از ظرفیت های مهم کشور در زمینه پتروشیمی را منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی در شهرستان ماهشهر دانست و گفت: از جنبه های مهم در صنعت پتروشیمی، توجه به واحدهای تولیدی پایین دست است و تلاش می شود در تکمیل طرح های توسعه ای این منطقه، واحدهای تولیدی پایین دست در کنار صنایع بالادست جدید مورد توجه و محور سرمایه گذاری ها باشند. خلیلیان همچنین بومی گزینی در استخدام نیروهای انسانی مورد نیاز در شرکت های پتروشیمی را ضروری خواند و گفت: در طرح های توسعه ای منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، این مؤلفه نیز باید به عنوان یک اولویت در نظر گرفته شود. سید امید شهیدی نیا، مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی هم با اشاره به نقش اثرگذار صنعت پتروشیمی در اقتصاد کشور گفت: ایجاد ارزش افزوده بیشتر در تولید محصولات صنایع بالادستی، میانی و پایین دستی پتروشیمی به عنوان راهبردی اساسی در حال پیگیری است. وی منطقه ویژه ماهشهر را یکی از قطب های اصلی صنعت پتروشیمی کشور بر شمرد که ۳۰ درصد ظرفیت تولید کشور را در اختیار دارد و گفت: تلاش می شود همگام با توسعه صنعت پتروشیمی، منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر نیز سهم خود از تولید محصول در کشور را حفظ و تقویت کند.
الزامات پایین دستی های پتروشیمی
نکته قابل توجه در مورد صنایع پایین دستی پتروشیمی این است که با توجه به امتیاز و حمایت های داخلی که برای این صنایع در نظر گرفته شده، سرمایه گذاران زیادی تمایل به حضور در این نوع سرمایه گذاری دارند و مهم تر اینکه بازار داخلی به اندازه کافی برای این بخش پاسخگو است. به عبارتی نه تنها نگرانی در مورد خوراک و شرایط اجرا وجود ندارد؛ بلکه در مورد بازار این محصولات هم نگرانی احساس نمی شود و بسیاری از آنها بلافاصله یا زودتر به فروش می رسند و در واحدی دیگر به کار گرفته می شوند. صنعت پتروشیمی، قبلا پیشنهادهایی را به سرمایه گذاران مبنی بر سرمایه گذاری در صنایع پایین دست پتروشیمی ارائه کرده بود که برخی از آنها در سال های گذشته اجرایی شده اند؛ اما بخش قابل توجهی هنوز باقی مانده و با توجه به پروژه های در حال اجرا در جهش دوم و سوم، پیشنهادهای خوبی برای سرمایه گذاران وجود دارد. توسعه صنعت پتروشیمی امروز دیگر کاملا هوشمند و بر اساس مطالعات و امکان سنجی های توسعه صنعت پتروشیمی است و شروع طرح های پیشران صنعت پتروشیمی طبق همین موضوع بوده است. بر اساس این گزارش، بسیاری از کارشناسان درباره توسعه صنایع پایین دستی، الزاماتی را مطرح می کنند که یکی از آنها تاکید بر اولویت بازار خارجی به جای داخلی است؛ چرا که آمارها نشان می دهد بازار داخلی از محصولات صنایع پاین دستی اشباع هستند. مسأله مهم دیگر این است که محصولات بدون آنکه به محصول نهایی تبدیل شوند، با قیمت پایین صادر می شوند و به این دلیل که زنجیره ارزش آن محصول برای تبدیل به محصول با ارزش بیشتر در کشور وجود ندارد. موارد دیگری هم وجود دارد؛ از جمله اینکه معافیت های مالیاتی برای محصول نهایی اختصاص یابد تا صنایع نسبت به تولید این محصول تمایل بیشتری داشته باشند و بیشتر به سمت تکمیل زنجیره ارزش که همان جلوگیری از خام فروشی است، برویم. موضوع مهم دیگر حمایت از طرح های پیشران است. با اجرای طرح های پیشران، به جای فروش متانول، محصول نهایی فروخته می شود که ارزش افزوده به مراتب بالاتری خواهد داشت. اگر صنایع پایین دستی از تأمین خوراک به میزان کافی و با قیمت مناسب اطمینان داشته باشند، بی شک روی این صنایع سرمایه گذاری کرده و بازار صادراتی آن را هم پیدا می کنند. به این ترتیب هرچه سهم صنایع پایین دستی کشور در سبد کالاهای صادراتی افزایش یابد، ارزش محصولات با شیب تندتری افزایش پیدا می کند.