روايت «مشعل» از شمارش معكوس براي راهاندازي واحد جديد نمکزدايي هفتكل و نفت سفيد
فقط يک گام ديگر ما نده
محمد شهبازينژاد ميدانهاي نفتي هفتکل و نفت سفيد در فاصله تقريبي 75 کيلومتري شمال شرقي اهواز واقع شدهاند و توليد از آنها به ترتيب از سال 1307 و 1324 خورشيدي آغاز شده و تا کنون نيز ادامه دارد. توليد نفت خام از اين دو ميدان که سالها عمدهترين تامينکننده نفت کشور بودهاند، در زمان حاضر حدود 50 هزار بشکه در روز است. شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب در چارچوب برنامههاي توسعهاي خود، طرح نوسازي تاسيسات فرآورش اين ميادين را در دستور کار قرار داده است که در قالب آن چند پروژه احداث تاسيسات جديد از جمله واحد بهرهبرداري، ايستگاه تقويت فشار گاز و نمکزدايي طراحي و اجرا شده است. از جمله اين پروژهها احداث واحد جديد نمکزدايي هفتكل و نفت سفيد با ظرفيت 45 هزار بشكه در روز است که در مراحل پاياني ساخت قرار دارد و گروههاي راهاندازي براي آزمايش تجهيزات نصب شده در اين واحد مستقر شدهاند.
در اين ارتباط مدير پروژه احداث واحد نمکزدايي هفتكل و نفت سفيد توضيح داد: عمليات احداث اين واحد 100 درصد تكميل شده است و پس از آزمايشهاي لازم از سوي گروههاي مهندسي راهاندازي و تاييد فني و ايمني تجهيزات مختلف كارخانه از قبيل ماشين آلات، خطوط لوله، برق، ابزار دقيق و مخازن، واحد جديد، روزهاي آينده راهاندازي خواهد شد.
مهدي بختياري گفت: عمليات راهاندازي مرحله به مرحله و ابتدا با ارسال نفت شيرين به واحد انجام ميشود و پس از اطمينان از درستي فرآيند كارخانه، نفت نمكي از ميدان هفتكل ونفت سفيد به واحد جديد ارسال ميشود.وي افزود: در جريان پيش راه اندازي، نقايص شناسايي و برطرف و واحد نمكزدايي در بالاترين ظرفيت راهاندازي و در اختيار شركت بهرهبرداري نفت و گاز مسجدسليمان قرار داده خواهد شد.
نصب پيشرفتهترين تجهيزات نمكزدايي در واحد هفتكل و نفت سفيد
بختياري با بيان اين كه واحد نمکزدايي هفتكل و نفت سفيد، نخستين واحد نمكزدايي است كه براي اين ميدانها احداث ميشود، گفت: اين واحد با توجه به نياز عملياتي و برنامهريزي معاونت مهندسي نفت براي افزايش ظرفيت توليد از ميدانهاي هفتكل و نفت سفيد نيازسنجي و از سوي مديريت مهندسي و ساختمان مناطق نفتخيز جنوب طراحي و احداث شده است.
وي افزود: اين كارخانه بر اساس فناوريهاي روز طراحي و با استفاده از تجهيزات پيشرفته احداث شده و از ويژگيهاي بارز آن نصب سيستم كنترل فيلد باس است كه از نخستين كارخانههايي در سطح مناطق نفتخيز جنوب كه از اين سيستم برخوردار است.
مدير پروژه احداث واحد نمکزدايي هفتكل و نفت سفيد درباره ويژگي اين سيستم گفت: سيستم فيلدباس(Field Bus) سيستمي است كه وضعيت تمام بخشهاي واحد را با استفاده از تجهيزات الكترونيكي پايش گري مي کند و در اختيار اپراتور قرار ميدهد؛ با اين سيستم سرعت عمل كنترل و حفاظت كارخانه افزايش مييابد و نسبت به سيستمهاي موجود ايمنتر و از نظر اقتصادي هم به صرفه تر است.
بختياري درباره تجهيزات نصب شده در واحد نمكزدايي هفتكل و نفت سفيد توضيح داد: تجهيزات اصلي اين كارخانه شامل 2 دستگاه نمک گير برقي، 2 دستگاه هيتر، 2 دستگاه مبدل حرارتي آب و نفت، مخازن آب فرآيندي و آب زائد (ديسپوزال)، سيستم تزريق مواد شيميايي، 38 دستگاه الكتروپمپ ، ديزل ژنراتور برق اضطراري، ساختمان كنترل، ساختمان برق فشار ضعيف و متوسط، تابلوهاي برق فشار متوسط3300 ولت و فشار ضعيف 400 ولت، 2 دستگاه ترانسفورماتور برق2000 كيلوولت آمپر، سيستم اكسيژن زداي آب فرآيندي، مخازن آب آتشنشاني و پمپهاي مخصوص آتشنشاني است.وي گفت: به منظور افزايش ضريب ايمني اين واحد، يك دستگاه ديزل پمپ آتش نشاني نصب شده كه در صورت بروز حادثه و قطع برق، عمليات اطفاي حريق بدون وقفه اجرا ميشود، همچنين در اين واحد سيستم پيشرفته اعلان و اطفاي حريق (F&G) نصب و راه اندازي شده است.
اجراي دستورعملهاي
زيست محيطي در نمكزدايي هفتكل و نفت سفيد
مدير پروژه احداث واحد نمکزدايي هفتكل و نفت سفيد با اشاره به رعايت استانداردهاي زيست محيطي در طراحي و احداث اين واحد گفت: در اين واحد مجموعه تصفيه پساب شامل مخزن اسكيمر و سيستمIGF به همراه فيلترهاي پساب نصب شده است تا آب زايد توليدي حاصل از فرآيند نمكزدايي كه به چاههاي دفعي تزريق ميشود، كمترين ميزان نفت و مواد هيدروكربوري را داشته باشد. وي افزود: براي انتقال آب زايد اين كارخانه به چاههاي دفعي، حدود 5/6 كيلومتر خط لوله غير فلزي از جنس RTP احداث شد كه اين لولهها داراي طول عمر بالاست و دچار پوسيدگي نميشوند.بختياري افزود: در اين پروژه 2.5 كيلومتر عمليات جادهسازي و آسفالت اجرا و 12 كيلومتر خط لوله4 اينچ انتقال آب از شهر هفتكل تا محل پروژه احداث شد.وي سيستم هواي فشرده شامل دراير و كمپرسور و 2 دستگاه مشعل سرد و گرم را از ديگر تجهيزات واحد نمکزدايي 45 هزار بشكهاي هفتكل و نفت سفيد برشمرد.
بختياري تاكيد كرد: اجرا و تكميل اين پروژه حاصل همکاري و همدلي مجموعه کارکنان و كارشناسان مديريتهاي مرتبط در شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب و حمايتهاي مديرعامل است.
يک بومي سازي کاربردي ايراني
دستگاه تزريق فوم به چاههاي نفت و گاز ساخته شد
دستگاه تزريق فوم به چاههاي نفت و گاز از سوي يك شركت سازنده داخلي طراحي و بوميسازي شد. اين دستگاه به کوشش اصغر عجمي، طراحي و از سوي شركت آلاحفار قدرت ايرانيان براي نخستين بار در كشور ساخته شده است. عجمي در اين باره توضيح داد: اين دستگاه در تعمير و زنده سازي چاههايي کاربرد دارد که تشکيل ستون آب در عمق آنها مانع توليد نفت يا گاز ميشود؛ با استفاده از اين دستگاه، ترکيب فوم و نيتروژن به عمق چاه تزريق ميشود و اين ترکيب، ستون آب را به سطح هدايت ميکند و در اصطلاح فني، چاه زنده شده و به چرخه توليد باز مي گردد. وي با بيان اين كه اين دستگاه را با تكيه بر دانش و تجربيات 30 ساله خود در بخش حفاري صنعت نفت طراحي و ساخته است، اظهار کرد: تحقيق و بررسي براي طراحي اين دستگاه حدود دو سال به طول انجاميد كه در نهايت در سال جاري به کوشش يک سازنده بخش خصوصي ساخته شد. عجمي درباره انگيزه خود از طراحي اين دستگاه گفت: اين دستگاه به دليل نبود نمونه مشابه در کشور براي تزريق فوم به چاههاي نفت و گاز طراحي شد؛ استفاده از فوم، يکي از روشهاي کم هزينه و با راندمان بالا براي احياي چاههايي است که ستون آب در آنها تشکيل و مانع توليد مي شود. وي گفت: هم اکنون بسياري از کشورها از چنين دستگاهي براي احياي چاههاي خود استفاده ميکنند که با طراحي و ساخت اين دستگاه صنعت نفت کشور نيز، صاحب فناوري توليد و به کارگيري چنين دستگاهي شد. وي افزود: تا قبل از ساخت اين دستگاه در کشور، براي تعمير و زندهسازي چاههايي که با تشکيل ستون آب دچار افت توليد ميشد، از تزريق مخلوط آب و نيتروژن استفاده ميشد که کارايي لازم را نداشت.
ثبت اختراع و احياي دو حلقه چاه نفتي با دستگاه جديد
عجمي افزود: اين دستگاه با عنوان «ميکرو پمپ تزريق مواد افزايه کف ساز براي احيا و پاکسازي چاه نفت» مورخ 7/8/96 در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور گواهينامه ثبت اختراع (به شماره 94020) دريافت کرد. وي افزود: اين دستگاه براي عمليات احياي دو حلقه چاه نفتي در ميدانهاي بي بي حکيمه و منصوري آزمايش ميداني شد و مورد تاييد اداره مهندسي بهرهبرداري شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب قرار گرفت؛ شركت سازنده نيز اعلام كرده است كه مي تواند نياز شرکتهاي ملي مناطق نفت خيز جنوب، نفت مناطق مرکزي و اروندان را در اين زمينه برطرف سازد.
استفاده از فوم، كمهزينهترين روش براي فرازآوري چاههاي نفت و گاز است
وي تصريح كرد: بر اساس برآوردهاي کارشناسان مهندسي نفت، استفاده از افزايه کف ساز (فوم) براي فرازآوري چاه در مقايسه با ساير روشها کمترين هزينه را دارد. عجمي افزود: با توجه به اين كه تجمع و افزايش سيالات سنگين به خصوص آب در ستون چاههاي نفت و گاز به مرور موجب کاهش تدريجي فشار جرياني و توقف توليد و بسته شدن چاه ميشود؛ از اين رو براي رفع آن از روشهاي مختلف مکانيکي و شيميايي مانند فرازآوري با گاز، تغيير قطر رشته توليدي، پمپهاي درون چاهي و افزايه کف ساز (فوم) استفاده مي شود. وي گفت: در زمان حاضر در سطح مناطق نفتخيز جنوب به جز دو ميدان که در آنها سيستم فرازآوري با گاز(Gas Lift) وجود دارد، در بقيه ميادين از تزريق گاز نيتروژن براي فرازآوري و زنده سازي چاه استفاده ميشود که به دليل محدوديتهاي عملياتي استفاده از نيتروژن، استفاده از فوم در اولويت قرار دارد. وي تاكيد كرد: يکي از پيش شرطهاي استفاده از فوم براي فرازآوري، تامين تجهيزات مناسب براي عمليات تزريق فوم از جمله ميکروپمپ است که با امکان ساخت اين دستگاه در داخل مي توان تعداد زيادي از چاههاي موجود را که در اثر تشکيل ستون آب دچار افت توليد شدند، زنده سازي کرد. عجمي يادآوري كرد: استفاده از فوم، براي کاربردهاي ديگر از جمله استفاده در عمليات اسيدکاري چاهها براي بهينه سازي عمليات اسيدکاري و تميزسازي بهتر چاه در انتهاي عمليات نيز توصيه مي شود که در اين صورت با حذف گازوييل، ضمن افزايش راندمان عمليات، کمترين آسيب به مخزن وارد مي شود؛ جايگزيني گازوييل با فوم در عمليات اسيدکاري همچنين موجب صرفه جويي در هزينهها و حفظ محيط زيست ميشود. مهندس عجمي هم اكنون به عنوان کارشناس مکانيک در معاونت حفاري مديريت امور فني شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب مشغول به كار است.
رگ سفيد، اژدهايي كه خاموش شد
يكي از دستاوردهاي شركت ملي نفت ايران در سال 96، مهار فوران چاه شماره 147 ميدان رگ سفيد بود كه پس از 58 روز به ثمر نشست.
فشار 2400 PSI که بالاترين فشار ثبت شده در فورانهاي کشور به شمار ميآيد، به همراه دماي متغير بين 1200 تا 1800 درجه سانتيگراد و صوت گوشخراش بالغ بر 180 دسيبل فوران ميدان رگ سفيد، آزموني ديگر براي سنجش غيرت، تعهد و تخصص نفتيها رقم زد. با اين وجود، عمليات مهار اين اژدهاي سركش، به مدد دانش بومي و در سايه مجاهدت شبانهروزي شماري از زبده ترين كارشناسان و مديران شركتهاي ملي نفت ايران، مناطق نفتخيز جنوب و ملي حفاري ايران به ثمر رسيد و برگ زرين ديگري بر افتخارات دومين شركت بزرگ نفتي دنيا افزود.
گامهايي بلند براي افزايش سهم داخل
از توسعه صنعت نفت
شركت ملي نفت ايران به منظور افزايش سهم داخل از توسعه صنعت نفت، طرح بوميسازي 10 گروه خانواده کالاهاي صنعت نفت را اجرايي ساخت و قرارداد ساخت 3 مجتمع جديد صنعتي براي ساخت لولههاي CRA با سهم مشارکت مساوي شرکت فولاد اصفهان و شرکت توباچک اسپانيا را نهايي كرد. اجراي اين طرح، علاوه بر آن كه گام بلندي در مسير انتقال دانش فني ساخت لولههاي مغزي CRA به داخل کشور به شمار ميآيد، ايران را به نخستين کشور توليد کننده اين کالاي راهبردي در منطقه تبديل خواهد كرد. شركت ملي نفت ايران با هدف تحقق حداكثري سهم داخل از توليد كالاهاي موردنياز صنعت نفت، در مجموع قراردادهاي مربوط به 6 قلم از اين کالاهاي پركاربرد به ارزش 3/1 ميليارد يورو منعقد شده و در عين حال، بسته جديد کالاهاي پرمصرف صنعت نفت نيز تدوين شده كه هم اكنون در انتظار تصويب نهايي وزير نفت است. شركت ملي نفت ايران همچنان بهرهبرداري از سامانه تامين الکترونيکي کالا را در دستور كار قرار داده و مصمم است ضمن غناي بانك اطلاعاتي صنعتگران صنعت نفت، نظارت دقيقي بر روند خريد و تامين كالا داشته باشد.
نفت در مسير محروميت زدايي
شركت ملي نفت ايران در كنار اهداف توسعهاي خود، نقش موثري نيز در اجراي طرحهاي عامالمنفعه و محروميت زدايي از مناطق كمتر توسعه يافته دارد. مديريت نظارت بر طرحهاي عمراني مناطق نفتخيز، به عنوان بازوي اصلي شركت ملي نفت ايران در اين مسير، طي 15 سال از شروع به کار خود، دستاوردهاي قابل توجهي در حوزههاي مختلف اجتماعي از قبيل حوزههاي آموزشي، ورزشي، راه و شهرسازي، خدماتي، فرهنگي، بهداشتي و درماني، زير ساختي و زيست محيطي داشته است. انجام 3 هزار و 557 پروژه عمراني با اعتباري بالغ بر 1300 ميليارد تومان، نتيجه تحقق طرحهاي توسعه استاني و عدالت محوري در مناطق محروم است. انجام اين تعداد پروژه در حالي صورت ميگيرد كه از ابتداي امسال عمليات اجرايي 545 پروژه ديگر آغاز شده كه به مدد قانون الزام هزينه کرد 3 درصد از پروژههاي توسعهاي در بخشهاي عمراني محقق شده است. اين مديريت در عين حال در مسير توانمند سازي جامعه پيرامون صنعت نفت، طرح توانمند سازي 2500 نفر در غرب کارون و پارس جنوبي را در دستور كار خود قرار داده است. ارائه اين خدمات در حالي صورت ميگيرد که براساس سياستهاي وزارت نفت، توسعه مناطق نفتخيز در اولويت قرار دارند.
توسعه صنعت نفت، به شرط تامين
منابع مالي
شكي نيست كه تامين منابع مالي به عنوان يكي از محورهاي اصلي توسعه در صنعت نفت و گاز مطرح است؛ اما سهم كم صنعت نفت از سبد بودجه كشور باعث شده تا با وجود تمام تلاشها، روند توسعه در اين صنعت بنيادين با دشواريهاي زيادي همراه باشد، به طوري كه به گفته كارشناسان در صورت عدم تامين منابع مورد نياز براي افزايش توليد و نگهداشت نفت و گاز، امكان افت توليد نفت کشورمان در آينده وجود خواهد داشت. با اين وجود، وزير نفت از برنامههاي در دست اين وزارتخانه براي تامين منابع مالي خبر داده و گفته است كه برنامهريزي مدوني براي بهرهمندي از منابع مالي مردم و مشاركت آنان در طرحهاي شركت ملي نفت ايران به منظور نگهداشت و افزايش توليد نفت و گاز انجام شده است. به گفته وزير نفت، در صورت تصويب طرح 5/5 ميليارد دلاري در حوزه نگهداشت و افزايش توليد، گام بلندي در صنعت نفت برداشته خواهد شد. در عين حال به نظر ميرسد كه در صورت مساعدت مجلس و راي مثبت نمايندگان خانه ملت به افزايش سهم صنعت نفت از بودجه، قطار توسعه صنعت نفت با سرعت بيشتري مسير توسعه خود را بپيمايد؛ قطاري كه سربلندي و اعتلاي نام ايران را به دنبال خواهد كشيد.