محورهای اساسی سبک زندگی پیامبر اکرم (ص) (بخش نخست)
سی پیام برای حیات طیبه
سبک زندگی، بسیاری از جنبه های رفتار اجتماعی و شیوه زیست یک فرد را شامل می شود. آنچه یک فرد در زندگی اش به عنوان روش و منش انتخاب کرده، بیان کننده هدف و مقصد او در زندگی است. پیامبر اکرم(ص) به دلیل داشتن «خُلقٍ عَظیم» و «رَحمَهٌ لِلعَالَمین»، نمونه و الگوی مکارم اخلاقى براى تمام انسان ها در تمام دوران بوده است. آن حضرت به عنوان بهترین و کامل ترین اسوه راستین بشریّت، نسبت به تمام مردم بسیار دلسوز، صمیمی و مهربان بودند. به طوریکه متخلق بودن به اخلاق وکردار کریمانه سبب شد، دل های گمراه بسیاری را شیفته مکتب اسلام کند. در مطلب پیش رو به سی ویژگی در سبک زندگی پیامبر اکرم(ص) اشاره می کنیم.
آنچه از نظر جوان امروزی اهمیت دارد و می خواهد الگوهای عملی خویش را در میان خود بیابد، وجود افرادی متنفذ است که دارای پایگاه اجتماعی و متخلق به اخلاق اسلامی باشند. بدون تردید این مهم تاثیرخود را در جذب بیشتر به دین مبین اسلام نشان می دهد. در زیر روش برخورد و مواجهه پیامبر اکرم(ص) با دیگران که از آن به سبک زندگی یاد می شود، برگرفته از کتاب «منتهی الآمال» محدث قمی و کتاب «مکارم الاخلاق» طبرسی را تیتر وار مورد دقت و توجه قرار داده ایم.
۱- هنگام راه رفتن با آرامی و وقار راه می رفت.
۲- در راه رفتن قدم ها را بر زمین نمی کشید.
۳- نگاهش پیوسته به زیر افتاده و بر زمین دوخته بود.
۴-هرکه را می دید، مبادرت به سلام می کرد و کسی در سلام بر او سبقت نمی گرفت.
۵-وقتی با کسی دست می داد، دست خود را زودتر از دست او بیرون نمی کشید.
۶-با مردم چنان معاشرت می کرد که هرکس گمان می کرد عزیزترین فرد نزد آن حضرت است.
۷-هرگاه به کسی می نگریست، به روش ارباب دولت با گوشه چشم نظر نمی کرد.
۸-هرگز به روی مردم چشم نمی دوخت و خیره نگاه نمی کرد.
۹-چون اشاره می کرد، با دست اشاره می کرد نه با چشم و ابرو.
۱۰-سکوتی طولانی داشت و تا نیازنمی شد، لب به سخن نمی گشود.
۱۱-هرگاه با کسی، هم صحبت می شد، به سخنان او خوب گوش فرا می داد.
۱۲-چون با کسی سخن می گفت، کاملا برمی گشت و رو به او می نشست.
۱۳-با هرکه می نشست، تا او اراده برخاستن نمی کرد، آن حضرت برنمی خاست.
۱۴-در مجلسی نمی نشست و برنمی خاست، مگر با یاد خدا.
۱۵-هنگام ورود به مجلسی در آخر و نزدیک در می نشست نه در صدر آن.
۱۶-در مجلس جای خاصی را به خود اختصاص نمی داد و از آن نهی می کرد.
۱۷- هرگز در حضور مردم تکیه نمی زد.
۱۸- اکثر نشستن آن حضرت رو به قبله بود.
۱۹-اگر در محضر ایشان چیزی رخ می داد که ناپسندشان بود، نادیده می گرفت.
۲۰-اگر از کسی خطایی صادر می شد، آن را نقل نمی کرد.
۲۱-کسی را برای لغزش و خطای در سخن، مواخذه نمی کرد.
۲۲-هرگز با کسی وارد جدال و منازعه نمی شد.
۲۳-هرگز سخن کسی را قطع نمی کرد، مگر آنکه حرف لغو و باطل بگوید.
۲۴- در پاسخ به سوال دقت می کرد تا جوابش بر شنونده مشتبه نشود.
۲۵-چون سخن ناصواب از کسی می شنید، نمی فرمود «چرا فلانی چنین گفت»؛ بلکه می فرمود «بعضی مردم را چه می شود که چنین می گویند؟»
۲۶-با فقرا زیاد نشست و برخاست می کرد و با آنان هم غذا می شد.
۲۷-دعوت بندگان و غلامان را می پذیرفت.
۲۸-هدیه را قبول می کرد؛ اگرچه به اندازه یک جرعه شیر بود.
۲۹- بیش از همه صله رحم بجا می آورد.
۳۰- به خویشاوندان خود احسان می کرد، بی آنکه آنان را بر دیگران برتری دهد.
چند توصیه اخلاقی و حکیمانه از امام حسن مجتبی(ع)
ای فرزند آدم، از حرام های الهی خود را پاک نگه دار، عابد خواهی بود. راضی به آنچه خدا تقسیم کرده باش، بی نیاز خواهی بود. با همسایگانت خوب رفتار کن، مسلمان خواهی بود. با مردم همان گونه رفتار کن که دوست داری با تو رفتار کنند، عادل خواهی بود. پیش از شما، اقوامی بودند که اموالی گردآوردند، بناهایی ساختند، آرزوهای طولانی داشتند؛ اما آنچه فراهم آوردند، بی فایده ماند، کارهایشان فریب و بی پایه و سکونتگاه های شان، مقبره شد.ای فرزند آدم! از روزی که از مادر زاده شدی، یکسره در نابودی عمرت تلاش می کنی. از آنچه در اختیار توست، توشه ای برای آنچه پیش روی توست، فراهم ساز. مؤمن، زاد و توشه بر می دارد و کافر به عیش می پردازد. آن حضرت بعد از این موعظت، این آیت را خواند که: و تزوّدوا فإن خیر الزّاد التقوی: توشه برگیرید که بهترین توشه، تقواست.وقتی دیدی که کسی متعرض آبروی مردم می شود، تلاش کن تا تو را نشناسد. آنچه را طاقت انجامش را نداری، بر خود تکلیف مکن و متعرض آنچه بدان نمی رسی، نشو و آنچه را تسلط بر آن نداری، به شمار میار و جز به مقدار آنچه بهره می بری، خرج مکن و جز به مقدار داشته هایت، برداشت مطلب و جز در آنچه طاعت الهی را بجا می آوری، خشنود مباش و جز در آنچه خود را شایسته آن می دانی، وارد مشو؛ چرا که تکلیف مالایطاق، سفاهت است و تلاش برای آنچه دست نیافتنی است، زحمت است و شمارش آنچه در اختیارت نیست، فضاحت است و خرج کردن در آنچه فایده ندارد، عصبانیت و خشم است؛ همچنان که انتظار برداشتی افزون بر داشت هم سخافت و بی عقلی است؛ چندان که نشستن در جایگاهی که شایستگی و استحقاقش نیست، مشرف شدن بر هلاکت و نابودی است.
هشت توصیه مهم امام رضا(ع) به دوستداران اهل بیت (علیهم السلام)
شیخ مفید در کتاب خویش، پیام جامع، آموزنده و جالبی را از امام رضا(ع) آورده است. امام رضا(ع) این پیام را از طریق حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع) به شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) فرستاده اند. متن پیام این است:
بسم الله الرحمن الرحیم
یا عبدالعظیم
أبلغْ عنّی أولیائی السلامَ و قل لهم: أن لا یجعلوا للشیطان على أنفسهم سبیلاً، ومُرْهم بالصدق فی الحدیث وأداء الأمانة، ومُرْهم بالسکوت وترک الجدال فیما لا یَعْنیهم، وإقبالِ بعضهم على بعض والمُزاوَرة، فإنّ ذلک قربة إلیّ. ولا یشغلوا أنفسهم بتمزیق بعضهم بعضاً، فإنّی آلیتُ على نفسی أنّه مَن فعل ذلک وأسخط ولیّاً من أولیائی دعوتُ الله لِیعذّبه فی الدنیا أشدّ العذاب، وکان فی الآخرة من الخاسرین. وعرِّفْهم أنّ الله قد غفر لمحسنهم، وتجاوز عن مسیئهم، إلاّ مَن أشرک به أو آذى ولیّاً من أولیائی أو أضمر له سوءً، فإنّ الله لا یغفر له حتّى یرجع عنه، فإنْ رجع وإلاّ نُزع رُوح الإیمان عن قلبه، وخرج عن ولایتی، ولم یکن له نصیب فی ولایتنا، وأعوذ بالله من ذلک.
ای عبدالعظیم، سلام گرم مرا به دوستدارانم برسان و به آنان بگو: در دل های خویش برای شیطان راهی نگشایند.
و آنان را به راستگویی در گفتار و ادای امانت و سکوت پرمعنا و ترک درگیری و جدال در کارهای بیهوده و بی فایده فراخوان و به صله رحم و رفت و آمد با یکدیگر و رابطه گرم و دوستانه با هم دعوت کن؛ چرا که این کار باعث تقرب به خدا و من و دیگر اولیای اوست. دوستان ما نباید فرصت های گرانبهای زندگی و وقت ارزشمند خود را به دشمنی با یکدیگر تلف کنند. من با خود عهد کرده ام که هر کس مرتکب این گونه امور شود، یا به یکی از دوستانم و رهروانم خشم کند و به او آسیب برساند، از خدا بخواهم که او را به سخت ترین کیفر دنیوی مجازات کند و در آخرت نیز اینگونه افراد از زیانکاران خواهند بود. به دوستان ما توجه ده که خدا نیکوکرداران را مورد بخشایش خویش قرار داده و بدکاران را جز آنهایی که بدو شرک ورزند و یا یکی از دوستان ما را برنجانند و یا در دل نسبت به آنان کینه بپرورند، همه را مورد عفو قرار خواهد داد؛ اما از آن سه گروه نخواهد گذشت و آنان را مورد بخشایش خویش قرار نخواهد داد.جز اینکه از نیت خود بازگردند و اگر از این اندیشه و عمل زشت خویش بازگردند، مورد آمرزش خواهند بود؛ اما اگر همچنان باقی باشند، خداوند روح ایمان را برای همیشه از دل آنان خارج ساخته و از ولایت ما نیز بیرون خواهد برد و از دوستی ما اهل بیت(ع) نیز بی بهره خواهند بود و من از این لغزش ها به خدا پناه می برم.