برداشت تجمعی گاز پارس جنوبی از 1.8 تریلیون مترمکعب گذشت
پیروز ماراتن گازی با قطر هستیم
مشعل خداحافظی با روزهای دلواپسیِ از کف رفتن منابع گازی به نفع کشور همسایه، تنها خبر خوش 8 سال اخیر نیست؛ ایران پیروز ماراتن گازی با قطر است. حالا دیگر تمامی آمار و ارقام و نمودارها به نفع پرچم ماست؛ همچون منابعی که به بخش ایرانی روانه می شود؛ آنگونه که حجم گاز غنی برداشت شده از ابتدای بهره برداری از میدان مشترک پارس جنوبی تا کنون با کسب رکوردی جدید در سال گذشته، به بیش از 1.8 تریلیون مترمکعب رسیده است. مجموع میزان تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی از بدو بهره برداری تا پایان سال 99 به رقم یک هزار و 867 میلیارد مترمکعب رسیده است. همچنین از ابتدای توسعه تا کنون 2.2 میلیارد بشکه میعانات گازی از این میدان مشترک برداشت شده است. ارزش محصولات پارس جنوبی با سرمایه گذاری نزدیک به 80میلیارد دلار در این پهنه گازی، 335 میلیارد دلار (با احتساب هر مترمکعب گاز غنی معادل 18 سنت در سال 96 ) برآورد شده است. طبق گزارش شرکت نفت و گاز پارس، سهم ذخایر هیدروکربونی ایران از میدان مشترک گازی پارس جنوبی 14 تریلیون مترمکعب گاز و 18 میلیارد بشکه میعانات گازی در مساحتی به وسعت 3 هزار و 700 کیلومتر مربع تخمین زده شده است. بررسی آمارهای مربوط به روند توسعه و افزایش تولید گاز غنی در میدان مشترک پارس جنوبی نشان می دهد که تا پیش از آغاز به کار دولت یازدهم و در سال 92، تعداد 10 فاز این میدان (فازهای 1 تا 10) با بهره برداری از 11 سکوی گازی (SPD1, SPD2،SPD3, SPD4, SPD5, SPD6, SPD7, SPD8, SPD9, SPD10, SPD11) به ظرفیت روزانه هر یک 28.2 میلیون مترمکعب در مدار تولید قرار داشتند تا در مجموع، روزانه نزدیک به 285 میلیون مترمکعب گاز از این میدان مشترک برداشت شود.
از دیگر سو، توسعه فازهای باقیمانده این میدان که قراردادهای آنها از سال 84 تا 89 منعقد شده بود و با پیمانکاران داخلی به کارفرمایی شرکت نفت و گاز پارس دنبال می شد، با اوج گیری تحریم ها، کندی روند تأمین سرمایه مورد نیاز و افزایش ناگهانی هزینه های اجرا، کندی سفارش گذاری و خرید قطعات و تجهیزات، محدودیت های زیرساخت های اجرایی کشور، سوء مدیریت در تزریق مناسب منابع مالی و عدم اولویت بندی، تعلل برخی پیمانکاران و در نهایت برهم خوردن زمانبندی اجرای پروژه ها با مشکلات جدی مواجه شده بود. در آن طرف این میدان مشترک نیز، کشور قطر با پیشی گرفتن از ایران، تولید روزانه خود را به مرز 570 میلیون مترمکعب در روز رسانده و در ماراتن گازی خلیج فارس با فاصله زیادی از ایران سبقت گرفته بود.
استراتژی مهم وزارت نفت در تکمیل طرح های نیمه تمام
اهمیت برداشت از این ثروت خدادادی و سهم مشترک منابع هیدروکربوری در پهنه خلیج فارس، موجب شد تا پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، وزارت نفت با نگاهی موشکافانه و ویژه، روند تکمیل طرح های نیمه کاره میدان گازی پارس جنوبی را بازنگری کرده و با وجود پابرجا بودن تحریم ها و محدودیت های منابع مالی، راهبردی مؤثر و کارا برای این بخش برنامه ریزی کند، به طوری که ادامه توسعه بخش ایرانی، بزرگترین میدان گازی جهان بر پایه این استدلال استوار شد که با اولویت گذاری و متمرکز کردن امکانات و ظرفیت های محدود موجود، فازهایی که علاوه بر نزدیکی به مرز قطر، از پیشرفت های فیزیکی بالاتری برخوردار بودند، در اولویت توسعه قرار گیرند. به این ترتیب در اولویت نخست، تکمیل فازهای 12،15 و 16 و در ادامه تکمیل فازهای 17 و 18، 19 و 20 و 21 در دستور کار شرکت نفت و گاز پارس قرار گرفت. بر پایه این سیاستگذاری و در نخستین اقدام، فاز 12 پارس جنوبی که قرارداد توسعه آن در مرداد سال 84 به امضا رسیده بود، در اولویت تکمیل قرار گرفت و با ثبت 150 میلیون نفر ساعت کارکرد در اسفند 93 به بهره برداری رسید. ارزش محصولات تولیدی این فاز سالانه 4.5 میلیارد دلار برآورد شده است. یک سال پس از این تاریخ و در بهمن سال 94، فازهای 15 و 16 که توسعه آنها از آذر 85 آغاز شده بود، با ثبت 120 میلیون نفر_ ساعت کارکرد به بهره برداری رسمی رسید. ارزش محصولات این فاز سالانه 3.5 میلیارد دلار است که برمبنای هر مترمکعب گاز غنی 18 سنت در سال 96 محاسبه شده است. همچنین پایتخت انرژی کشور در نخستین سال 96 شاهد یک رویداد مهم و فراموش نشدنی بود که در نتیجه بزرگترین سرمایه گذاری تاریخ کشور رقم خورد. در 27 فروردین این سال، فازهای 17و 18، 19، 20 و 21 در قالب 3 مگاپروژه گازی و با سرمایه گذاری 20 میلیارد دلار با حضور رئیس جمهوری و وزیر نفت به بهره برداری رسمی رسید تا علاوه بر افزایش دوبرابری برداشت گاز نسبت به سال 92، آرزوی دیرینه ایران مبنی بر دستیابی به ظرفیت برابر برداشت از میدان مشترک پارس جنوبی در مقابل کشور همسایه محقق شده و در نمودار رقابت با قطر به جایگاهی برابر بعد از 12 سال دست یابد. از این نقطه به بعد، هدفگذاری شرکت نفت و گاز پارس به عنوان شرکت توسعه دهنده فازهای گازی پارس جنوبی، بر پیشی گرفتن از رقیب قطری معطوف شد. در ادامه این مسیر پرفراز و نشیب، تکمیل توسعه طرح های باقیمانده در اولویت بعدی قرار گرفت و با وجود همه مشکلات ناشی از فشارهای مضاعف تحریم، کمبود درآمدهای نفتی و محدودیت های بین المللی، دو طرح توسعه فازهای 13 و 22، 23 و 24 پارس جنوبی در اسفند سال 97 به بهره برداری رسمی رسیدند. با توجه به اهمیت برداشت سهم ایران از میادین مشترک و محدودیت منابع مالی، در فاز 14 نیز تمرکز جدی بر تکمیل بخش فراساحل صورت گرفت تا با فراورش گاز این موقعیت در ظرفیت های خالی پالایشگاه های دیگر پارس جنوبی، هدف اصلی این طرح پیش از تکمیل بخش پالایشگاهی محقق شود. به این ترتیب با تکمیل زنجیره های دریایی طرح های توسعه ای این میدان مشترک، دستیابی به تولید گاز از بخش دریایی 27 فاز پارس جنوبی محقق شد.در حال حاضر فاز 11 پارس جنوبی تنها طرح باقیمانده از بلوک ایرانی، بزرگترین میدان گازی جهان است که حفاری چاه های آن آغاز شده و روند توسعه آن طی سال های آتی تکمیل می شود.
سبقت ایران از قطر در برداشت روزانه گاز از پارس جنوبی
با تکمیل ابرطرح های گازی پارس جنوبی (به جز فاز 11) در فاصله سال های 92 تا 98 و با افزایش ظرفیت تولید روزانه 418 میلیون مترمکعب گاز (28 میلیون مترمکعب در سال 92، 95 میلیون مترمکعب در سال 93، 28 میلیون مترمکعب در سال 94، 85 میلیون مترمکعب در سال 95، 56 میلیون مترمکعب در سال 96، 61 میلیون مترمکعب در سال 97 و 65 میلیون مترمکعب در سال 98) ایران با پشت سر گذاشتن میزان ظرفیت تولید روزانه 700 میلیون مترمکعب گاز در نمودار رقابتی تولید گاز از قطر که سهمی دوبرابری از مالکیت بزرگترین مخزن گازی جهان نسبت به ایران دارد، پیشی گرفت.
تاسیسات احداث شده پارس جنوبی در دوره های مختلف
نگاهی به فعالیت های اجرایی و تأسیسات احداث شده در بخش های پالایشگاهی و فراساحلی پارس جنوبی از ابتدای توسعه تا کنون نشان می دهد که در فاصله سال های 1380 تا 1383 تعداد 54 حلقه چاه در این میدان حفاری شده است، همچنین 6 سکوی بهره برداری در مدار تولید قرار گرفته و 525 کیلومتر خط لوله دریایی برای انتقال گاز غنی از دریا به پالایشگاه های مستقر در خشکی نصب شده است. در فاصله این سال ها 10 ردیف پالایشگاهی نیز در سواحل استان بوشهر احداث شده است.
از سال 1384 تا 1391 نیز در مجموع عملیات اجرایی حفر 54 حلقه چاه، ساخت، نصب و راه اندازی 5 سکوی بهره برداری گاز، احداث 515 کیلومتر خط لوله دریایی و ساخت 10 ردیف پالایشگاهی دیگر به پایان رسیده است.
روند توسعه پارس جنوبی که در 8 سال گذشته سرعت بیشتری به خود گرفته، موجب شد تا عملیات حفاری چاه های تولیدی، نصب و احداث سکوهای عظیم الجثه دریایی، اجرا و نصب خطوط لوله زیردریایی، ساخت و احداث پالایشگاه های عظیم گازی و تأسیسات جانبی آن به صورت گسترده تری اجرا شود، به طوری که در فاصله سال های 1392 تا 1398، 228 حلقه چاه در موقعیت بلوک های در حال توسعه این میدان مشترک حفر شد. همچنین 26 سکوی دریایی، هر یک با وزن حدودی 2500 تن در آب های نیلگون خلیج فارس نصب شده و به بهره برداری رسیده است. در بخش خطوط لوله زیردریایی نیز با اجرای 2هزار و 160 کیلومتر خط لوله در اعماق آب های خلیج فارس، رکورد جدیدی در فعالیت های زیردریایی کشور ثبت شد.
در بخش خشکی نیز 30 ردیف پالایشگاهی در مدار بهره برداری قرار گرفت تا زنجیره وسیعی از شبکه مصرف در کل کشور را از مصارف خانگی تا بخش های تجاری و صنایع نیروگاهی تحت پوشش قرار داده و تأمین کند.
برداشت تجمعی 223 میلیارد مترمکعب گاز در سال 99
بررسی روند افزایشی میزان برداشت سالانه گاز از مخزن مشترک پارس جنوبی، حاکی از آن است که این میزان در سال 81 و با بهره برداری از پالایشگاه فازهای 2 و 3 با ثبت 12 میلیارد مترمکعب گاز آغاز شده است.
بر اساس اعلام رسمی معاونت تولید و عملیات شرکت نفت و گاز پارس، در سال 92 ایران 96 میلیون و 373 هزار مترمکعب گاز غنی از این میدان برداشت کرده است. با افزایش تعداد سکوهای بهره برداری گازی خلیج فارس، برداشت تجمعی گاز از میدان پارس جنوبی در سال 99 با کسب رکوردی تازه نسبت به سال های پیشین، به بیش از 223 میلیارد مترمکعب رسیده است. محصولات پارس جنوبی در این سال در مجموع ارزشی معادل 40 میلیارد دلار دارد. در حال حاضر 36 سکوی گازی در پهنه خلیج فارس در حال بهره برداری است.
علاوه بر موارد ذکر شده، سالانه 24 میلیون تن محصولات جانبی از جمله هیدروکربورهای سنگین (12 میلیون تن اتان، 6 میلیون تن پروپان و 6 میلیون تن بوتان) در پالایشگاه های گازی پارس جنوبی تولید می شود که نقش بسزایی در تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی ایفا می کند. ميدان گازي پارس جنوبي به عنوان قطب انرژي كشور، دارای منابع ارزش آفرین متنوعی برای اقتصاد کشور است و هم اكنون بزرگترين كانون توسعه صنعتي و موتور اصلي توسعه اقتصادي ايران محسوب مي شود كه علاوه بر تأمين حداکثری تقاضای گاز كشور، می تواند با ایجاد صدها هزار شغل پایدار، سالانه ده ها میلیارد دلار درآمد عاید کشور کند.