بحران تقاضای سوخت ضرورت توجه همه فعالان بازار انرژی
شعیب بهمن- تقاضای جهانی نفت به دلیل شیوع ویروس کرونا و بحران های اقتصادی ناشی از آن حدود ۱۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش تقاضا در پی خود مشکلات و چالش های دیگری را به همراه داشته است. به عنوان مثال، سبب شده شرکت ها سرمایه گذاری خود در تولید را ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش دهند. به همین دلیل اخیرا الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه از همه فعالان بازار جهانی انرژی درخواست کرده که برای مقابله با عواقب ناشی از گسترش ویروس کرونا و کاهش تقاضای سوخت، به طور مشترک تلاش کنند. با این حال به نظر می رسد درک مشترکی از بحران به وجود آمده در عرصه تقاضای سوخت میان همه فعالان بازار انرژی اعم از مصرف کننده و تولید کننده وجود ندارد.
علت اصلی ایجاد بحران سوخت در جهان، کاهش مصرف سوخت در بسیاری از کشورها به دلیل رعایت شیوه نامه های بهداشتی و قرنطینه مردم در خانه ها بوده که باعث کاهش استفاده از وسایل حمل و نقل شده است. به عنوان مثال، هنگامی که دولت آمریکا دستور به ماندن مردم در خانه داد، افت تقاضا برای بنزین شدت گرفت و در یک هفته مصرف آن ۳۰ درصد کاهش یافت. کاهش مصرف بنزین در آمریکا منعکس کننده وضعیت مشابه در اسپانیا و ایتالیا بود که شدیدترین قرنطینه را در میان کشورهای اروپایی اعمال کرده بودند. کاهش مصرف سوخت به نوبه خود باعث شده تا پالایشگاه ها نیز تولیدشان را کاهش دهند. زیرا ذخایر سوخت در مخازن آنها افزایش پیدا کرده و دیگر نمی توانند خریدار انرژی باشند. این روند به کاهش قابل توجه قیمت ها در بازارهای جهانی منتهی شد.
در این بین با آنکه تلاش های سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به همراه کشورهای غیر عضو موسوم به اوپک پلاس برای ایجاد ثبات در بازار نفت موثر بوده اما این تلاش ها به هیچ وجه کافی نبوده است. زیرا بازگرداندن ثبات به بازارهای جهانی علاوه بر آنکه هماهنگی کشورهای تولیدکننده را می طلبد، از سیاست های کشورهای مصرف کننده هم تاثیر می پذیرد. این در حالی است که بسیاری از کشورهای مصرف کننده توجه چندانی به تبعات کاهش مصرف انرژی ندارند. از سوی دیگر برخی از کشورهای تولیدکننده هم تمایل چندانی برای کاهش تولید خود نشان نمی دهند. این امر باعث شده که در شرایط کمبود تقاضا، عرضه مازاد صورت گیرد و قیمت انرژی کاهش یابد.
این در حالی است که برآوردها بیانگر چشم انداز مطلوبی برای بازارهای جهانی انرژی نیستند. به عنوان مثال، آژانس بین المللی انرژی پیش بینی می کند تقاضای جهانی برای نفت در سال آینده میلادی 2.6 میلیون بشکه در روز کمتر از سطح 2019 باشد. این آژانس اعتقاد دارد که شیوع کووید 19 حتی می تواند باعث کاهش 7 برابری تقاضای سوخت های فسیلی نسبت به دوران رکود جهانی ناشی از بحران مالی جهان شود. آژانس بین المللی انرژی در گزارشی اعلام كرده كه شدیدترین میزان کاهش تقاضای انرژی از زمان جنگ جهانی دوم، موجب کاهش چند دهه مصرف جهانی نفت، گاز و زغال سنگ خواهد شد.
همچنین طبق گزارش بانک آمریکا، اگر چه در سه ماهه سوم ۲۰۲۱ اولین افزایش تقاضا برای سوخت هواپیما به وجود آمده اما تا قبل از سال ۲۰۲۳، تقاضای جهانی به سطح قبل از همه گیری ویروس کرونا یعنی حدود ۸ میلیون بشکه در روز باز نمی گردد. به این ترتیب بهبود بسیار آهسته تقاضا برای سوخت هواپیما، تقاضای جهانی نفت را حداقل برای دو سال دیگر پایین نگه می دارد. علت چنین امری این است که تعداد سفرهای هوایی همچنان پایین خواهد بود و قرنطینه های اجباری، مردم را از سفر با پرواز های بین المللی باز می دارد.
به این ترتیب اگر کرونا یک بحران جهانی تصور شود، کاهش مصرف سوخت که به چالش در حوزه های انرژی منتهی شده نیز خود یک بحران جدی دیگر محسوب می شود. همانطور که بحران کرونا با همبستگی جهانی قابل مدیریت است، بحران سوخت نیز همکاری همه فعالان بازار انرژی را می طلبد.
چشم انداز آینده
مطابق با بررسی ها چند عامل به صورت عمده در کاهش تقاضای جهانی سوخت و ایجاد بحران در این خصوص موثر بوده اند:
تداوم همه گیری ویروس کرونا و وضع مجدد محدودیت های مقابله با شیوع این ویروس توسط بسیاری از کشورها از جمله دولت های اروپایی که در زمره مهمترین مصرف کنندگان انرژی در جهان هستند.
ضعیف ماندن مصرف سوخت در آمریکا که به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان نقش مهمی در تنظیم بازارهای جهانی دارد.
نیاز برخی کشورهای تولید کننده به تولید بیشتر جهت کسب درآمد که موجب افزایش عرضه، کاهش تقاضا و در نتیجه افت قیمت ها می شود.
فقدان نظارت بر سقف تولید در برخی از کشورها همچون لیبی که از حاکمیت چندگانه برخوردار است.
عدم توجه کشورهای مصرف کننده به برقراری توازن در بازار عرضه و تقاضا که موجب شده بحران تقاضای سوخت به یک چالش جدی برای آینده صنعت انرژی مبدل شود.
بر این اساس در شرایطی که از یک سو تغییر چندانی در الگوی مصرف انرژی کشورهای مصرف کننده مشاهده نمی شود و از سوی دیگر موج های مختلف کرونا باعث تشدید قرنطینه ها خواهد شد، تا زمانی که واکسن این بیماری ساخته نشود، بهبود چندانی در تقاضا برای سوخت ایجاد نخواهد شد. اگر روند ساخته شدن واکسن بیماری کووید19 طولانی شود، بسیاری از شرکت های فعال در حوزه انرژی با ورشکستگی مواجه خواهند شد، بخشی از کارگران فعال در صنعت نفت و گاز بیکار می شوند و سرمایه گذاری به پایین ترین سطح خود خواهد رسید.
منبع : ماهنامه ایران پترولیوم