برج و باروهای قدیمی بناهای عظيم، زيبا و مستحكم
شبنم اعماري برج در سرزمين هاي شرق اسلامي، عنصر اصلي بناهايي است كه از دوره فتوح تا زمان استفاده از توپخانه، ارزش زيادي داشته و اهميت خود را حفظ کرده است. در كنار اين مساله، طرح معماري برج ها هم قابل توجه است. بناهاي عظيم و مستحكمي كه در زمان هاي مختلف كاربري خاص خود را داشتند.
برج در لغت به معناي بناي بلند و باريک استوانه اي يا چندپهلويي است که بيشتر براي ديده باني و دفاع مورد استفاده قرار مي گرفت. از اين رو برج هاي ايران گاه به صورت حصاري استوانه اي و مستقل در نزديکي ديوار شهرها ساخته مي شدند و گاهي هم متصل به استحکامات قلعه بودند. علاوه بر اين، در دو سوي در ورودي کاروانسراها نيز براي ديده باني و مراقبت، برج هايي ساخته مي شدند. كشور پنهاور و زيبايمان ايران هم به دليل اينكه در طول تاريخ مورد هجوم قوم هاي مختلفي قرار گرفته است، برج هاي زيادي براي كاربردهاي نظامي داشته كه برخي از آنها از بين رفته اند يا تنها بقايايي از اين بناهاي تاريخي باقي مانده، اما برخي همچنان پابرجا مانده اند و هنوز هم مانند گذشته خودنمايي مي كنند. بناهايي كه بوده اند در گوشه و كنار ايران كم نيست و همواره مورد توجه گردشگران قرار گرفته است.
برج شمس تبريزي (آذربايجان غربي)
اين برج كه در شهرستان خوي واقع شده، روي مزاري منسوب به شمس تبريزي در دوره صفويان ساخته شده است. برجي مناره مانند كه سطح بيروني آن با تعدادي شاخ قوچ وحشي تزيين شده است. با توجه به تصاوير و مدارک مينياتوري باقيمانده از مقبره شمس تبريزي گفته مي شود كه اين بنا در ابتدا از سه مناره دور قبر شمس تشکيل شده بود كه البته در حال حاضر فقط يك مناره آن وجود دارد و به دلايل طبيعي دو مناره ديگر كاملا تخريب شده است. برج شمس تبريزي 3 متر و 40 سانتي متر قطر و 11 متر نيز ارتفاع دارد.
برج کاشانه (بسطام)
اين برج در جنوب شهر بسطام و جنوب خاوري مسجد جامع بسطام استان سمنان قرار دارد. برج كاشانه از بناهاي تاريخي بجا مانده از قرن هفتم و هشتم هجري قمري است. تاريخ بناي اين برج بر اساس کتيبه سردر ورودي به سال 700 قمري برمي گردد. ارتفاع برج كاشانه از داخل بنا 24 متر و از بيرون 20 متر است كه در بالاي آن نيز نوشته اي به خط کوفي خودنمايي مي كند که در آن نام الجايتو ثبت شده است. شکل خارجي برج چند ضلعي منتظم است و در بالاي آن هم دو حاشيه از آجرهاي بزرگ ديده مي شود كه روي آنها مطالبي نوشته شده است. روي يك آجر در ضلع جنوب غربي برج كاشانه کلمه بسم الله الرحمن الرحيم با خط ثلث بسيار زيبا جلوه گري مي كند. جالب است بدانيد كه برج کاشانه در فهرست آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده است.
برج رادکان (خراسان رضوي)
اين برج كه در 80 کيلومتري مشهد و در مسير چناران واقع شده؛ ارتفاع 35 متري دارد و قطر داخلي اش 14 متر و قطر خارجي آن هم 20 متر است. نماي بيروني بنا تا ارتفاع 5/2 متري تداعي كننده يك 12 ضلعي است و از آنجا تا زير گنبد نيز به صورت 36 ترک نيم ستوني ساخته شده است. برج رادکان، گنبد مخروطي شکل دارد که به دليل وجود برج هاي دوازده گانه، برخي بر اين باورند كه اين برج، کارکرد تقويم و ستاره شناسي داشته است. برج رادکان، در روزگار اوج خود، فقط تعيين کننده فصول، سال و نوروز بوده است. اين برج اثر رياضيدان، ستاره شناس و دانشمند بزرگ ايراني، خواجه نصيرالدين توسي است.
تونلی كه شگفت زده تان می كند
شايد اين تصور كه در روزهاي گرم سال بتوانيد برف بازي كنيد، برايتان كمي عجيب باشد، اما اين لذت را مي توان در استان لرستان كه يكي از برترين مقاصد گردشگري ايران است، تجربه كرد. ديدن چشم اندازهاي زيباي استان لرستان در كنار جاذبه هاي فراوانش، گردشگران زيادي را سالانه راهي غرب كشور مي كند كه در كنار تمام ديدني هاي اين منطقه، سفر به ازنا و ديدن تونل برفي اش باعث شگفتي مي شود. جايي كه به معناي واقعي مي توانيم سرما در گرما را تجربه كنيم.
رشته کوه شگفت انگيز اشترانکوه با آن قله هاي بلند و پربرف، رودهاي زيبا، دره هاي عميق و پوشش گياهي و جانوري در 5 کيلومتري ازنا جا خوش كرده است، جايي كه کوهنوردان و گردشگران ايراني و خارجي زيادي را به سمت خود مي كشاند، اما يكي از منحصربه فردترين جاذبه هايي كه در اشترانكوه خودنمايي مي كند، تونل برفي ازناست. اين تونل طبيعي و محسوركننده 800 متر طول، 10 متر عرض و 5/2 تا 3 متر هم ارتفاع دارد. اين جاذبه گردشگري كه در فهرست آثار طبيعي کشور نيز به ثبت رسيده، به صورت طبيعي از انباشته شدن هزاران تن برف و يخ در يکي از دره هاي دامنه اشترانکوه به وجود آمده است. با حضور در اين منطقه با فضايي راهرو مانند، اما خطرناک روبه رو مي شويد كه احتمال ريزش آن، ريسک بازديد از تونل را بالا مي برد. با اين حال بسياري از گردشگران اين ريسك را مي پذيرند تا تجربه اي بي نظير را به ثبت برسانند.
به دليل شرايط آب و هوايي خاص اين منطقه، بازديد از تونل برفي ازنا تنها در فصل هاي بهار، تابستان و البته اوايل پاييز امكانپذير است.
پل های تاريخی قابل استفاده
در گذشته براي تردد مسافران و کاروان هاي تجاري بنا به واسطه موقعيت جغرافيايي و عوارض طبيعي پل هاي زيادي در طول تاريخ روي رودها و دره ها ساخته شده که برخي از آنها بعد از قرن ها همچنان استوار و قابل استفاده هستند. در ادامه به معرفي برخي از اين پل هاي تاريخي كه در گوشه و کنار سرزمين پنهاورمان ديده مي شوند، پرداخته ايم.
پل خواجو
يكي از زيباترين پل هاي تاريخي ايران را مي توان پل خواجوي اصفهان دانست. اين پل تاريخي کاربردي دو منظوره داشته، به طوري كه علاوه بر اتصال دو مسير به يکديگر، نقش سد را هم روي رودخانه زاينده رود ايفا مي كرده است. يکي از جاذبه هاي پل خواجو معماري خاص آن است. کاشيکاري هاي به كار رفته در ساختمان اين پل بسيار قابل توجه است. در قسمت شرقي اين پل هم پايه هايي پلکاني زيبايي ديده مي شود، که بر جذابيت هاي پل خواجو افزوده است، پايه هايي که به شکل آب شکن و زاويه دار طراحي شده اند.
شکسته سنگی
در گذشته پايه پل ها را از ابتدا از سنگ مي ساختند و طاق پل را از آجر و ساروج، اما پل عجيبي در جنوب خرم آباد وجود دارد كه به پل شكسته يا شاپوري معروف است. نكته جالب در خصوص اين پل اينكه تمام قسمت هاي آن از سنگ و ساروج ساخته شده است، حتي طاق آن. سنگ هاي به كار رفته در پل شاهي، از قلوه ها و لاشه سنگ هاي رودخانه اي است و سازندگان آن براي سنگفرش كف پل از سنگ هاي بلوک قرمز سود برده اند که البته در حال حاضر در اثر فرسايش، شكل اصلي خود را از دست داده اند.
پل چالان چولان
اين پل در دشت سيلاخور و روي رودخانه سزار در روستاي گاراژ و در جاده قديمي دورود، خوزستان و اصفهان ساخته شده است. پل چالان چولان از شش طاق چشمه آجري تشكيل شده که پايه هاي آن تا ارتفاع يک متري از سنگ و بدنه اش از آجر ساخته شده است. در دو طرف گذرگاه اين پل دو ديواره آجري با ارتفاع 90 سانتي متري ديده مي شود كه براي امنيت عابران ايجاد شده است. روي گذرگاه آن هم جان پناهي آجري در طرفين ايجاد شده که در بالا به شکل مثلثي و شيرواني است.
پل کهنه
اين پل كه در شرق کرمانشاه روي رودخانه قره سو قرار گرفته، از روزگار قديم نقش مهمي در ارتباط ميان ايران، بين النهرين و عراق امروزي داشته است. پل كهنه كه از شش طاق دهانه تشكيل شده، معبر آن عرضي حدود 7 متر دارد و طول فعلي پل نيز تقريبا 149متر است. اين پول در حال حاضر و با وجود اينكه صدها سال از ساخت آن گذشته است، همچنان پابرجا و مستحكم باقي مانده و محل تردد خودروها و کاميون هاي حمل آجر است.