شیوه و نقش مدیران در دعوت کارکنان به نماز
نیایش در محل کار
وﻇﻴﻔﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ خداوند ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ و مکنتي داده ﺗﻼش در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺒﻠﻴﻎ و اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﻓﺰاﻳﻨﺪه اﺳﺖ و وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺪﻳﺮان دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻰ ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دارﻧﺪ، در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز، ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﻣﻬﻢ و ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ. ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ آﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ ﻗﺮآن در ﺧﺼﻮص ﻓﺮوع دﻳﻦ به آنها اﺷﺎره دارد، ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ. دو ﻛﺘﺎب ﺑﺰرگ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺸﻴﻊ وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ و ﻣﺴﺘﺪرك اﻟﺮﺳﺎﺋﻞ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ 59 ﻫﺰار ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺖ ﻛﻪ 19 ﻫﺰار ﺣﺪﻳﺚ آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻧﻤﺎز و ﻣﻘﺪﻣﺎت آن اﺳﺖ. ﻳﻜﻰ از درسﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻧﻬﻀﺖ ﻋﺎﺷﻮرا ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻧﻤﺎز ﺣﺘﻰ در ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ اﺳﺖ، ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ(ع) در ﻇﻬﺮ ﻋﺎﺷﻮرا ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺗﺮك ﻧﻜﺮد و ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر اﺻﺤﺎب و ﻳﺎران وﻓﺎدارش اﻗﺎﻣﻪ ﻛﺮد. در مطلب پيش رو کوشيده ايم تا به نقش و شيوه هاي مديران در دعوت کارکنان به نماز نکاتي را مطرح کنيم، با ما همراه باشيد: ﻧﻤﺎز، ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎدت ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ و ﺳﺘﻮن دﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻀﺎﻳﻞ اﺧﻼﻗﻰ و زدودن رذﻳﻠﺖﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ. ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﺴﺎن را آﻓﺮﻳﺪ ﺗﺎ آزاداﻧﻪ و از روي اﺧﺘﻴﺎر در ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﺎدت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻼﻳﻜﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد، ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻰ در ﺑﻨﺪﮔﻰ ﺑﻮد. اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻫﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮔﺬاري ﻫﺎي دﻳﻨﻰ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ وﻳﮋه اي ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ. ﺳﻴﺮه و رﻓﺘﺎر ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن دﻳﻨﻰ و اوﻟﻴﺎي اﻟﻬﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﺎ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت، ﻣﻴﺎن ﻣﺪت و دراز ﻣﺪت ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺸﺮ و آﻣﻮزش ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ دﻳﻨﻰ، رﺳﺎﻟﺖ اﻟﻬﻰ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪه و ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﻧﻴﺎز اﺻﻠﻰ زﻧﺪﮔﻰ و ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﻰ ﺑﻪ آن را ﻣﺤﻮر اﺳﺎﺳﻰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﺎم رﺳﺎﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار داده اﻧﺪ. ﻣﺴﺠﺪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ دﻳﻨﻰ اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي دارد و رﻫﺒﺮان دﻳﻨﻰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮده اﻧﺪ. از اﻳﻦ رو، ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺴﺠﺪ، آﺛﺎر و ﭘياﻣﺪﻫﺎي ﻓﺮاوان دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد؛ ﻣﺴﺠﺪ ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻤﺎز، ﻳﻌﻨﻰ ﻫﻤﺮاه ﻣﺮدم ﺑﻮدن، ﻳﻌﻨﻰ ﺣﻀﻮر در ﺳﻨﮕﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دﺷﻤﻦ، ﺣﻀﻮر در ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن.
الگو بودن اداره ها در نماز
اداره ﻫﺎ در ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ در اﻣﺮ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز اﻟﮕﻮي ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﺴﺆﻻن ادارهﻫﺎ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻰ در ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ اﻗﺎمه ﻧﻤﺎز دارﻧﺪ. ﻣﺪﻳﺮان و رؤﺳﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل و ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺑﺎ رﻓﺘﺎر و اﻋﻤﺎل و ﺑﺎ زﺑﺎن ﺧﻮد ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ دﻋﻮتﻛﻨﻨﺪه دﻳﮕﺮﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻓﻌﺎﻻن اﻣﺮ اقامه ﻧﻤﺎز، ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن اﻫﻞ اقامه ﻧﻤﺎز ﺑﻮدن در اﻧﺘﺼﺎﺑﺎت و ارﺗﻘﺎی ﻣﺪﻳﺮان، ﻗﺮار دادن زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اقامه ﻧﻤﺎز و اﻟﮕﻮ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨﺎن، از دﻳﮕﺮ ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻨﺪ برای اقامه ﻧﻤﺎز در ادارات از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ. از روش ﻫﺎي دﻋﻮت ﺑﻪ ﻧﻤﺎز در ادارات، ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: دﻋﻮت ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اذان، دﻋﻮت ﺷﻔﺎﻫﻰ، دﻋﻮت ﻛﺘﺒﻰ، دﻋﻮت ﭼﻬﺮه ﺑﻪ ﭼﻬﺮه و ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻓﻮاﻳﺪ و آﺛﺎر ﻧﻤﺎز در اداره ﻛﻪ اﺟﺮاي اﻳﻦ روش ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﺎت ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺟﺪي دارد. ﺑﺎ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻓﻮاﻳﺪ و آﺛﺎر ﻣﻬﻢ اقامه ﻧﻤﺎز در اداره ﺑﺮاي ﻣﺴﺆوﻻن، دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﺑﻼغ و اﻟﺰام نیاز ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮد ﻣﺪﻳﺮان و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺮاي اقامه ﻧﻤﺎز اﻗﺪام ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد. اقامه ﻧﻤﺎز در ادارات ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﻘﺎی ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ در ﺑﻴﻦ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪن از آﺳﻴﺐ ﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ارﺗﻘﺎی ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﺎر و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺎر ﺳﺎزﻣﺎن می شود. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺑﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ وﻛﺎرﻛﻨﺎن و اﻃﻼع ﻣﺪﻳﺮ از ﻣﺸﻜﻼت ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ دور از ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت اداري و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﻨﺪي ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن، از دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻛﺎت اقامه ﻧﻤﺎز در ادارات است. نماز سبب سلامت روح و روان و دوری از فساد در محیط اداری می شود. اثرات اقامه نماز در ادارات، تواضع در برخورد با ارباب رجوع وکاهش استرس در کارمندان و تقویت مسئولیت پذیری و وجدان کاری است. ترویج فرهنگ نماز در سازمان ها موجب همدلی و معنویت کارکنان می شود. در این مقاله ﺑﺮآن ﺷﺪﻳﻢ تا راه ﻫﺎي دﻋﻮت ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺮاي ﻛﺎرﻛﻨﺎن در ادارات را ﺑﺮرﺳﻰ ﻛﻨﻴﻢ. ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن ﻣﻜﺮر ﺑﻪ اقامه ﻧﻤﺎز ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻫﻤﻴﺖ اقامه ﻧﻤﺎز اﺳﺖ. ﻣﺪﻳﺮي ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮد را آﺧﺮ وﻗﺖ ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ و در ﻓﻜﺮ ﻧﻤﺎز ﻛﺎرﻛﻨﺎن و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﺑﺮاي اقامه ﻧﻤﺎز ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮد را در اﺗﺎﻗﺶ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﺪ، هر ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎز را ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ، اﻣﺎ در ﺷﻤﺎر اﻗﺎﻣﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻤﺎز ﻧﻴﺴﺖ. در اﻧﺘﺼﺎب ﻣﺪﻳﺮان ﻳﻜﻰ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ باید ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد، اقامه نماز است. ﻣﺪﻳﺮي ﻛﻪ اﻫﻞ اقامه ﻧﻤﺎز نباشد، در ﻓﻜﺮ ﻧﻤﺎز ﻛﺎرﻛﻨﺎن ادارة ﺧﻮد ﻧﻴﺰ نخواهد ﺑﻮد.
اداره در جامعه اسلامی
اداره در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎ ادارة در جامعه ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﻰ ﺗﻔﺎوت دارد. در ادارة اﺳﻼﻣﻰ ﻫﺪف ﺻﺮﻓﺎ اﻧﺠﺎم اﻣﻮر اداري ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر اداري ﺑﺎﻳﺪ رﻋﺎﻳﺖ دﺳﺘﻮرات و ارزشﻫﺎي اﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ در اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ، از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻬﻢ اقامه ﻧﻤﺎز. در ادارة اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪﻣﺎت اﻗﺎمه ﻧﻤﺎز ﻣﻬﻴﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ آن اﻫﻤﻴﺖ داده ﺷﻮد. ﺑﺤﺚ ﻃﻬﺎرت و وﺿﻮﺧﺎﻧﻪ و ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ و ﭘﺨﺶ اذان و در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اقامه ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻳﺪ در ﺻﺪر اوﻟﻮﻳﺖ ﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺪﻳﺮ اداره اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ. دو نکته ﻋﻤﺪه اي ﻛﻪ اﻻن ﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ و ﺗﻤﺎﻣﻰ دﻧﻴﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻌه ﻣﺎ ﻫﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻫﺎي روﺣﻰ و اﻧﺤﺮاﻓﺎت و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي ﻣﺸﻜﻼﺗﻰ ﻛﻪ ﻓﺮد در ﻣﻘﺎﺑله ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻰ دارد ﻳﺎ ﺑﻪ درون ﻣﻰرﻳﺰد ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﺪ، ﻳﺎ ﺑﻴﺮون را اذﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﺪ، ﻳﺎ درون را ﺗﺨﺮﻳﺐ و دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎري می ﺳﺎزد. ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ آﻳﺎت و رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻤﺎز می ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز درﻣﺎن همه اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎری هاﺳﺖ. ﻣﺪﻳﺮ در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺰرﮔﻮار ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻰ را اﻟﮕﻮي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺑﻪ آن ﺑﺰرﮔﻮار اﻗﺘﺪا ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﺔ ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﻬﻢ از اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﺎر دارم، ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ. ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻦ در ﻣﺤﻴﻂ اداري، ﻳﻜﻰ از ﻳﺎوران ﻧﻤﺎز اﺳﺖ. ﻛﺎرﻣﻨﺪان رﻳﺸﻪ اﻋﺘﻘﺎدي و رﻓﺘﺎري از ﺧﺎﻧﻮادﻫﺎﻳﺸﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز اول وﻗﺖ ﺑﺎﻳﺪ دﻏﺪﻏﻪ اول ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ادارت ﺑﻪ اﺗﺎق ﻣﺪﻳﺮان رﺳﻴﺪﮔﻰ می شود، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد. ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ ادارات ﻣﺤﻞ ﻣﻄﻤﺌﻨﻰ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و اﻃﻼع از اوﺿﺎع ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ. امام ﻋﻠﻰ (ع) می ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:«نماز ﺑﻪ ﻫـﻤـﻪ وﺟـﻮد اﻧـﺴـﺎن آراﻣـﺶ ﻣﻰکند، ﭼﺸﻢﻫﺎ را ﺧﺎﺿﻊ و ﺧﺎﺷﻊ می گرداند، ﻧـﻔﺲ ﺳﺮﻛﺶ را رام و دﻟﻬﺎ را ﻧﺮم و ﺗﻜﺒﺮ و ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸﻰ را ﻣﺤﻮ می ﻛﻨﺪ.
*ﻣﻬﺪى ﻓﻴﻀﻰ، ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارشد آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﭘﻠﻴﻤﺮ، ﺷﺮﻛﺖ ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎورى ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻰ ﻣﺮﻛﺰ اراك
برقراری یک خانواده پایدار (بخش اول)
شکل گيري شخصيتي، رفتاري و اخلاقي هر انساني ابتدا از خانواده آغاز مي شود و خانواده نقش مهم و بسزايي در تربيت هر انساني را ايفا مي کند؛ از اين رو برآن شديم برحسب ضرورت و نياز مباحثي را با عنوان خانواده پايدار مطرح کنيم. اميد است که با عنايت و الطاف خداوند و با انجام دستورات الهي و ديني همه از يک خانواده آرماني و پايدار برخوردار باشيم. خانواده جامعه کوچکي است که در آغوش آن، انسان ها به رشد و بلوغ مي رسند و پس از چندي به جامعه بزرگتري يعني اجتماع راه مي يابند. سلامت و سعادت اجتماع بستگي کامل با نوع تربيت در خانواده دارد؛ به گونه اي که گاه تاثير آن با فرا رفتن از مرز زمان نقشي ژرف داشته و مسير تاريخ بشريت را دگرگون مي کند.
اهمیت خانواده و نقش آن در تربیت
خانواده نخستین مجموعه و نهادی است که با کمترین افراد و بیشترین ارزشها درجامعه تشکیل می شود و اهمیت آن به قدری است که خداوند خطاب به پیامبر اسلام(ص) می فرماید: « پیش از تو پیامبرانی فرستادیم و برای آنان همسرانی و فرزندانی قرار دادیم...» خانواده محفلی است که در آن شالوده شخصیت انسانها و بنیان باورهای آنان پی ریزی می شود و از چنان عظمتی برخوردار است که گاه پرورش یافته های آن مسیر تاریخ انسانیت را تغییر داده یکی مصطفوی و یکی بولهبی می شود.
نقش اصالت خانواده در اداره جامعه
دانشمندان علم روان شناسی می گویند که اصالت و پاکی خانواده، نقش مهم و بسزایی در تربیت فرد و یا افراد خانواده خواهد داشت. هر فردی با هر خلق و خویی در خانواده ای پرورش یافته که آثار آن در بزرگسالی بروز و ظهور می کند. آنان که در خانواده ناسالم رشد یافته اند، خواه و ناخواه اگر مسوولیتی به آنان داده شود، در هر پستی یا مقامی که باشند، نگاهشان، نگاه تنگ نظری و عدم بصیرت و گاه از روی عقده حقارت و کینه توزی به افرادجامعه خواهد بود. حال اگر فردی در خانواده سالم، با بصیرت، دارای سعه صدر، آینده نگر، با طبع بلند و اهل گذشت پرورش یابد و یا فردی که با آموزه های دینی، معنوی و اخلاق اسلامی تربیت و رشد یافته، طبعاً آثار نیک او در هر پست و مقام و مسوولیتی که باشد، به افراد جامعه سرایت خواهد کرد. این افراد علاوه بر حسن مدیریت و سامان بخشیدن به حوزه مدیریتی خود افرادی را که تحت مدیریت و مسوولیت شان هستند، نیز به وسیله عمل نیک تربیت می کنند و درباره این صفت و خصلت حضرت علی(ع) خطاب به فرماندار خود مالک اشتر درباره انتخاب کارگزاران می فرماید: «سپس دقت کن در به کارگیری کارگزاران نفت ... سعی کن آنان را از خانواده های پاک دامن و صالح انتخاب کنی»
نقش خانواده سالم و ناسالم در تربیت
دو خانواده سالم و ناسالم نقش مهمی در شکل گیری اخلاق و رفتار فرزندان دارند. بدیهی است که ما از هر دو رهیافت درس می گیریم. از خانواده سالم می توانیم درس بگیریم و الگو برداری کنیم؛ از این رو تصادفی نیست که فرزندی صالح و اهل می شود. به طور قطع مجموعه عوامل و مجموعه مراقبت ها و آگاهی ها و شناخت هاست که موجب شده این فرزند صالح و اهل بشود. در مقابل فرزندی که نااهل و ناصالح شده و دچار ناهنجاری های عاطفی و رفتاری است (مانند پرخاشگری و لجبازی، بر اثر وجود خانواده ناسالم و عوامل دیگر این گونه شده است. آیا می توان این قبیل ناهنجاری ها را به تصادف نسبت داد؟ آیا این گونه مشکلات یک شبه پدید آمده است؟ در این موقعیت زمانی که مشکل مورد نظر را قدم به قدم بررسی و ملاحظه می کنیم، می بینیم که مشکل از یک خانواده ناسالم و بحرانی آغاز می شود...
توجه به بعد روحانی و معنوی
توجه به بعد روحانی و معنوی و پرداختن به آن اساس یک خانواده سالم درجامعه است. همان گونه که حضرت ابراهیم و فرزند برومندش حضرت اسماعیل (صلوات الله علیهما) در دعای خود به درگاه الهی به این نکته توجه داشته و از خداوند چنین درخواست می کند: «پروردگارا ما را تسلیم فرمان خود قرار بده و فرزندان و نسل ما را امتی که تسلیم تو باشند قرار ده.» دین مبین اسلام این مکتب الهی آسمانی مجموعه ای از کاملترین و ناب ترین آموزه های دینی و سعادت آفرین و جاودانه برای داشتن یک خانواده آرمانی و سالم است و برای به دور بودن از هرگونه آشفتگی غیراخلاقی و ناهنجاری، رفتاری ارائه فرموده است. از طرفی دین اسلام با یک نگاه عمیق و نگرشی جامع، وسیع و بی نظیر به تمام ابعاد انسان ها اعم از جسمانی و روحانی توجه و به تمام زوایای گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این کانون و نهاد مقدس توجه داشته است.
نقش خانواده و الگوپذیری
یکی از الگوهای تربیتی فرزندان، خانواده است. با توجه به اینکه کودک چند سال نخست کودکی و نوجوانی خود را در محیط خانواده سپری می کند، به طور قطع هر آنچه از آنان (خانواده) می بیند الگو برداری می کند و خصوصیات اخلاقی و عقیدتی و دیگر گرایش ها را از آنان می آموزد. انسان ها در قضاوت خود درباره رفتارهای مختلف کودک، آن را به حساب پدر و مادر می گذارند. خانواده در سازندگی یا ویرانی شخصیت کودک و نوجوان نقش اساسی دارد و کودک از محیط خانواده اوصافی چون زبان، گفتار، آداب معاشرت، محبت، مهرورزی به دیگران، قاطعیت و اقتدار و انضباط را می آموزد. پس از پدر و مادر، برادران و خواهران هستند که درخانواده بیشترین تاثیر را روی کودک می گذارند به ویژه زمانی که طفل دارای برادر و خواهری بزرگتر بوده و تفاوت سنی شان نیز زیاد باشد. خواهر برای کودک نقش مادر و برادر بزرگ تر نقش پدر را ایفا می کند. کودک برای همرنگ ساختن خود با آنان سعی می کند رفتار خود را بر اساس خواسته آنها تطابق دهد.
*محمدسلطان مرادی ،امام جماعت بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق