گزارش «مشعل» از افتتاح طرح نرمال هگزان پالايشگاه شازند
دستیابی به دانش فنی نرمال هگزان
سميه راهپيما - در روزهايي که بيشتر کارها به دليل ويروس کرونا تعطيل شده بود يا با يک سوم و دو سوم نيروهاي خود کار مي کردند، در برخي صنايع مانند پالايشگاه ها، کارکنان دل به دريا زده بودند تا چرخ توليد صنعت نفت در کشور از کار نيفتد، حتي نوآوري هايي هم در روزهاي کرونايي داشتند، مانند ايجاد طرح نرمال هگزان در پالايشگاه امام خميني(ره) شازند که با در مدار قرار گرفتن آن، مواد اوليه فراورده هاي پليمري در صنايع پتروشيمي و روغن گيري در صنايع غذايي را به خودکفايي رساندند و از بهمن سال 1398 توليد آن آغاز شد.
طرح نرمال هگزان در سال جهش توليد، از سوي رياست جمهوري به صورت ويدئوکنفرانس در 5 تير 1399 به صورت رسمي به بهره برداري رسيد. با اجراي اين طرح مبتکرانه و همزمان با سال جهش توليد، سالانه 50 هزار تن نرمال هگزان در پالايشگاه امام خميني(ره) شازند توليد خواهد شد که با توجه به اينکه اين محصول تاکنون از خارج کشور وارد مي شد، صرفه جويي سالانه معادل 30 ميليون دلار را براي کشور به همراه خواهد داشت. نياز صنايع کشور به محصول نرمال هگزان سالانه 30 هزار تن است که با توجه به ظرفيت توليد 50 هزار تني اين محصول، امکان صادرات سالانه 20 هزار تن نرمال هگزان در کشور فراهم شده که اين امر در سال جهش توليد، گام مهمي در خودکفايي کشور در توليد فراورده هاي نفتي به شمار مي رود.
غلامحسين رمضان پور، مديرعامل شرکت پالايش نفت امام خميني(ره) شازند در اين زمينه مي گويد: «طرح نرمال هگزان يک طرح نوآورانه و مبتکرانه متخصصان اين شرکت است که در صنعت پالايش نفت کشور براي نخستين بار بدون صرف هزينه هاي سنگين سرمايه گذاري و صرفا با استفاده از ظرفيت هاي خالي بخش تفکيک در واحدهاي ايزومريزاسيون و اکتانايزر و اعمال تغييرات فرايندي و بهينه سازي فرايند عملياتي پالايش انجام شده است. با اجراي اين طرح، شاهد عمليات توليد 190 هزار ليتر در روز محصول نرمال هگزان خواهيم بود که در مسير خودکفايي اقتصادي کشور و بي نيازي از واردات اين محصول با ارزش در سطح کشور گام برداشته ايم.»
به گفته او «محصول نرمال هگزان، جزو فراورده هاي وارداتي صنايع پتروشيمي و همچنين صنايع غذايي به شمار مي رود که در آذر سال 1398 آغاز شد و تا پايان دي سال گذشته توليد انبوه اين محصول در پالايشگاه افزايش يافت. اين محصول بيش از 30 ميليون دلار در سال درآمدزايي دارد و از خروج ارز از کشور جلوگيري مي کند.» رمضان پور مي افزايد: «با اجراي اين طرح شاهد افزايش حداقل 4 هزار بشکه در شبانه روز خوراک واحد ايزومريزاسيون خواهيم بود. از ديگر مزاياي اين طرح مي توان به افزايش حداقل 500 هزار ليتر توليد بنزين پالايشگاه، کاهش ميزان الفين موجود در کل بنزين توليدي پالايشگاه و افزايش بيش از پيش کيفيت اين محصول راهبردي، بهينه سازي عمليات تبديل بنزين سبک در واحد ايزومريزاسيون، بهينه سازي مصرف انرژي، صرفه جويي در هزينه سرمايه گذاري اوليه احداث واحد مشابه بيش از 11 ميليون دلار، درآمدزايي بيش از 45 ميليون دلار در سال و تقويت روحيه خودباوري و اعتماد به نفس کارکنان اشاره کرد. همچنين بيش از 50 هزار تن نرمال هگزان را در سال توليد خواهيم کرد.» مديرعامل شرکت پالايش نفت امام خميني(ره) شازند خاطرنشان مي کند: «دانش فني طرح نرمال هگزان که از سوي کارکنان پالايشگاه مطرح شده 100در صد بومي است و آن را براي ثبت اختراع نيز فرستاده ايم تا به نام پالايشگاه شازند به ثبت برسد.»
مخترع جوان
ماه هاي آخر سال گذشته بود که براي تهيه گزارش از طرح نرمال هگزان به پالايشگاه امام خميني (ره) شازند رفتم و پاي صحبت افرادي نشستم که جرقه هاي نخست طرح هگزان در ذهن آنها زده شده بود و پنجشبه 5 تير 1399 با حضور رئيس جمهوري از طريق ويدئوکنفراس به صورت رسمي افتتاح شد. کساني که در اختراع نرمال هگزان نقش موثري داشتند، در دهه 30 زندگيشان بودند و قلبشان براي آباداني سرزمينشان مي تپيد. محمودرضا نيک خلق، مخترع اين طرح است که در اداره مهندسي پالايشگاه امام خميني(ره) شازند فعاليت مي کند، او مي گويد؛ «اوايل سال 1397 واحد ايزومريزاسيون مشکلاتي داشت و به فکر بهبود شرايط عملياتي واحد بوديم. آن زمان مشکلات تامين نرمال هگزان در فرايند پليمرازيسيون پتروشيمي ها مطرح شد.با کار کردن روي اين ايده که بتوانيم همزمان، هم يک محصول ارزشمند توليد کنيم و هم شرايط کيفي محصولات واحد را ارتقا دهيم، وارد تحقيق شديم و روشي را ارائه کرديم تا همزمان ظرفيت واحد به مقدار قابل توجهي افزايش يابد و عدد اکتان توليد بنزين را بهبود دهيم. اين محصول (نرمال هگزان) در گذشته وارداتي بود؛ اما اکنون براي نخستين بار در کشور توليد مي شود.» نيک خلق ادامه مي دهد: «همسو با دستيابي به دانش توليد نرمال هگزان، قراردادي ميان پالايشگاه امام خميني (ره) شازند و پژوهشگاه صنعت نفت بسته شد. با اين قرارداد دانش فني نرمال هگزان به بين پالايشگاه و پژوهشگاه اشتراک گذاري شد.» او به آزمون و خطاهاي دستيابي به دانش توليد نرمال هگزان مي پردازد و مي گويد: «براي دستيابي به اين امر لوله کشي هاي مختلفي را در واحد ايزومريزاسيون تغيير داديم تا در نهايت توانستيم به محصولي با کيفيت مورد توجه مشتريان دست پيدا کنيم. بيشتر اين تغييرات در شرايط گرم (فعال بودن واحد) انجام شده و تنها مدت زمان کوتاهي که تعميرات اساسي در پالايشگاه داشتيم، يکسري لوله کشي ها را داشتيم. مي توان گفت که از ظرفيت خالي واحدهاي ديگر استفاده کرده ايم و يکسري کارهايي که قبلا در اين واحد انجام مي شده را به برخي واحدها مانند تثبيت ال پي جي محول و ظرفي را خالي و از آن براي نرمال هگزان و توليد آن استفاده کرديم.»
نيک خلق بر اين اعتقاد است که بسياري از کارها شدني است، مشروط بر آنکه اعتماد و زمينه لازم فراهم شود. براي توليد نرمال هگزان در شرايطي کار کرديم که حالت نااميدي در ميان بيشتر همکارانم ديده مي شد؛ اما تحت تاثير شرايط قرار نگرفتيم و با تلاش و پيگيري سعي کرديم راهي براي آن پيدا کنيم.
به هم سن و سال هاي خودم و کارمندان صنعت نفت توصيه مي کنم فارغ از جو حاکم سعي کنند وظيفه خودشان را انجام دهند، با اين تفکر بسياري از مسائلي که به نظر غيرممکن است، ممکن تبديل خواهد شد.
توليد محصولات مورد نياز پتروشيمي ها
اجراي طرح نرمال هگزان بدون هيچ گونه سرمايه گذاري و صرف هزينه و تنها با اجراي يک طرح خلاقانه با استفاده از ظرفيت هاي خالي واحدهاي فرايندي (واحد ايزومريزاسيون فاز 2) و ايجاد تغييرات فرايندي در اين واحدها محقق شده که علاوه بر توليد محصول هگزان، افزايش کيفيت و کميت بنزين توليدي در اين پالايشگاه را نيز به همراه داشته است. محسن محمدي، رئيس خدمات فني - مهندسي پالايشگاه امام خميني (ره) شازند در اين باره مي گويد: «طرح نرمال هگزان به همت مهندسان شرکت پالايش نفت امام خميني (ره) شازند در واحد ايزومريزاسيون انجام شده است.» اين واحد بنزين پاک توليد مي کند و ظرفيت آن نيز هشت هزار بشکه در روز است. از اين واحد يک خروجي به نام بنزين پاک داشتيم که اکنون با تلاش شبانه روزي متخصصان داخلي، به دو فراورده بنزين پاک و نرمال هگزان تبديل شده است.» به گفته او «نرمال هگزان يک فراورده ويژه براي پتروشيمي هاست و چند هدف را دنبال مي کند. نخست اينکه از واردات 30 تا 40 هزار تن در سال از نرمال هگزان پتروشيمي ها جلوگيري مي شود. دوم اينکه خوراک ورودي اين واحد حدود هشت هزار و 500 بشکه بود که با اجراي اين طرح، 3 تا 4 هزار بشکه در روز به اين ميزان افزوده شد، ضمن آنکه عدد اکتان نيز رشد کرد و خوراک واحد ايزومريزاسيون اضافه شد.» محمدي مي افزايد: «اگر بخواهيم واحد مختص توليد نرمال هگزان ايجاد کنيم، تقريبا به 11 ميليون دلار سرمايه گذاري نياز است که اين طرح با 100 هزار دلار انجام شد. همچنين30 تا 40 ميليون دلار صرفه اقتصادي به همراه دارد.» رئيس خدمات فني- مهندسي پالايشگاه امام خميني (ره) شازند ادامه مي دهد: «ميزان خلوص نرمال هگزان بيش از 64 درصد است و پتروشيمي ها بالاي 50 درصد را قبول دارند. همچنين بنزن آن نيز پايين تر از 100PPM است که مورد قبول پتروشيمي ها (Gride Polymer) است و اگر زير PPM 50 باشد در محصولات غذايي(food Gride) مورد استفاده قرار مي گيرد. بايد گفت که بنزن توليدي نرمال هگزان زير PPM 10 است که هم براي صنايع پتروشيمي و غذايي استفاده مي شود و در حال حاضر پتروشيمي ها بيشتر نياز دارند.»
توليد اين محصول در پالايشگاه امام خميني (ره) شازند از بهمن 1398 آغاز و هم اکنون مقدمات صادرات آن نيز فراهم شده که با احتساب قيمت 700 دلاري اين محصول به ازاي هر تن، سالانه حدود 20 ميليون دلار بازگشت ارزي براي کشور به همراه خواهد داشت.